ผมคิดว่าชีวิตผม ผมทำได้ดีที่สุดแล้วเท่าที่ผมมีชีวิตอยู่
ผมคิดว่าผมได้ช่วยเหลือสังคมดีแล้ว
ผมคิดว่าผมได้ทำตามกำลังของผมดีแล้ว
และผมพอใจ ผมภูมิใจสิ่งที่ผมทำ
นอกจากที่บอกๆ มา คุณสืบมีกรณีขัดแย้งกับผู้มีอิทธิพลบ้างมั้ยตั้งแต่ทำมา ที่จัดว่ารุนแรงมากๆ
คือ… ผมยังไม่เคยถูกขู่ว่าจะทำอะไรนะ ยังไม่ถึงขั้นนั้น แต่เคยมีรุ่นพี่ที่คู่กรณีขอให้มาพูด ให้มาตกลงอะไรอย่างนี้มี คืออยู่ในขั้นพูดกันได้ และผมเป็นคนที่อยากพูดมากกว่าที่โกรธกันแล้วไม่พูด ถ้าผมโกรธใครสักคนแล้วผมไม่ชอบ ผมจะพูดต่อหน้า ถ้าผมด่าผมก็จะด่าต่อหน้าและผมอยากให้เขามาพูดกับผมและโต้แย้งว่าผมทำถูกมั้ย เหมือนอย่างสัมมนาวันนั้น ผมอึดอัดจะตาย ผมระบายออกไป 50% ในความรู้สึกที่ผมอยากจะพูด มันมีข้อมูลอีกที่ผมยังไม่ได้พูด มีความรู้สึกอีกหลายอย่างที่ยังไม่ได้พูดเพราะเวลามันน้อย ผมอยากจะพูดความรู้สึกของผมให้จบแล้วอยากให้ในที่ประชุม จะมีกี่คนก็ตามขึ้นโต้ได้เลยว่าความรู้สึกของผม สิ่งที่ผมทำ สิ่งที่ผมคิดว่าถูกจริงๆ มันถูกมั้ย ถ้าผมไม่ถูก ด่าผมเลย โต้แย้งมาเลย ผมอยากจะฟังมาก
เพราะฉะนั้นมันจะมีกรณีที่แบบมีคนมาขออะไรสักอย่าง มีอยู่บ่อยๆ แต่ส่วนใหญ่แล้วเท่าที่รู้มาก็มีว่ามีคนอยากมาขอแต่เขาเปลี่ยนใจ เพราะก่อนที่จะถึงผมเขาได้คุยกับลูกน้องผมก่อน มีคนทาบทามที่จะให้ผลประโยชน์ หรือทาบทามเพื่อจะรู้ว่าผมเป็นคนยังไง พอผ่านลูกน้องผมก็ไม่ถึงผม และผมคิดว่าถ้าผมจะเป็นอะไรไปเพราะการขัดแย้งแบบนี้ก็มีอยู่อย่างเดียวคือ ถูกยิงตายโดยที่ไม่ทันได้คุยกัน เพราะว่าที่อยู่จนถึงทุกวันนี้มันยังคุยกันได้ ผมคุยกับทุกคนแม้แต่พ่อค้าไม้ที่สุราษฎร์ฯ คือถ้าผมรู้ว่าเขาเกี่ยวข้องกับการทำไม้ที่ไม่ถูกต้อง หรือว่ามีการจ่ายเงินจ่ายทองอะไรกับลูกน้องบางคน หรือว่าบางคนที่รับเงินเขามา ผมเห็นใจทั้ง 2 ฝ่าย คือผมไม่โทษว่าพวกพ่อค้าทำผิด ทำลายป่า เจ้าหน้าที่หลายคนที่มีส่วนร่วม ถ้าพ่อค้าจะทำลายป่าแต่เจ้าหน้าที่ไม่ยอมมันย่อมทำไม่ได้ แต่นี้มันทำได้เพราะว่าเจ้าหน้าที่ร่วมมือ
จะเสี่ยงมั้ยคะ ถ้าต้องชนกับเจ้าหน้าที่ระดับใหญ่ๆ
ผมก็ต้องดูว่าผมทำได้หรือเปล่า คนเราไม่ใช่ว่ามันเดินไปได้ตามที่เราอยากจะไป ผมเดินในป่าผมรู้ว่าตรงนี้มันมีหนาม ตรงนี้มันมีหลุม นั้นมีรังมด ตรงนี้มีรังเห็บ ตรงนี้มีรังต่อ ผมก็ต้องหลบไปใช่มั้ย ถึงผมอยากจะเดินเพราะว่าทางนี้มันควรจะเดิน แต่ผมก็ต้องหลบ แต่ไม่ได้หลบเฉยๆ เมื่อผมต้องหลบผมก็คิดว่าไอ้นี่มันมาตั้งในจุดที่ถูกต้องมั้ย ผมต้องหาทางแก้ไข ผมคิดอย่างนั้น ถ้าวางอยู่ตรงนั้นผมไม่ควรมีสิทธิ์ที่จะไปขัดมัน ผมก็จะให้มันอยู่ แต่ถ้าหนามขึ้นนี่มันเป็นหนามที่มาขวางทางผม ถึงผมตัดไม่ได้วันนี้ ผมจะตัดมันวันหลังถ้ามีโอกาส ผมคิดอย่างนี้ วันนี้ผมอาจจะเดินไม่ได้เพราะมีหนามมาทิ่มผม แต่ถ้าหนามอันนี้ไม่มีสิทธิ์ที่จะวางอยู่ตรงนี้ ผมจะตัด คือวันนี้มันเดินได้แค่นี้ ผมเดินแค่นี้
การดำเนินงานที่ดีจะต้องสร้างมิตรภาพที่ดีกับ ส.ส.หรือเปล่า
ผมคิดว่าผมสร้างสัมพันธ์กับคนเป็นใครก็ได้ มึงจะเป็น ส.ส. เป็นอะไร หน้าไหนผมไม่สนใจ คุณก็น่าจะรู้ว่าเป็น ส.ส. เป็นรัฐมนตรีพวกนี้ได้ตำแหน่งมายังไง
อย่าง ส.ส. ที่อยู่ในเขต 3 จังหวัดของห้วยขาแข้งนี้มีการติดต่อบ้างหรือเปล่า
ตอนที่ไปคุยเรื่องป่า คือบริษัทไม้อัดไทยเขาเคยให้ป่า เขาสัญญากับกรมป่าไม้ว่าเขาจะให้ 5 แปลง 7 แปลง ตอนใต้ให้เป็นเขตป่า แต่กรมป่าไม้ต้องไปหาป่าอื่นให้เขา เสร็จแล้วเราก็ไปได้มาอีกในป่าของเขตเดิม เราได้แปลงสัมปทานป่าตอนล่างที่มีควายป่า ซึ่งถ้าเราปล่อยให้ทิ้งไว้มีการทำไม้ ควายป่าจะต้องสูญพันธุ์ไปจากประเทศไทย ไม้อัดไทยก็เลยให้ พอตอนหลังไม้อัดไทยเขารู้ว่ากรมป่าไม้ไม่ได้หาป่าให้เขาก็จะขอทำไม้ เพราะตอนนั้นสัมปทานยังไม่ได้ปิด เราก็ไปคุยกันเรื่องนี้ ตอนนั้นก็มีไพโรจน์ ทุ่งทอง ส.ส.พรรคพลังธรรม อยู่ที่อุทัยฯ ก็มาร่วมด้วย มาโดยบังเอิญคือเราไม่ได้ติดต่อไป
คุณสืบคิดอยากจะโดดเข้ามาในวงการเมืองหรือเปล่าคะ
ไม่ ไม่คิดเลย พ่อผมเคยเป็น ส.ส.สมัยหนึ่ง ผมเคยบอกพ่อว่าอย่าไปเป็นเลย
พรรคอะไรคะ
พรรคประชากรไทย
ตอนนี้ล่ะ
รีไทร์แล้ว คนแก่
ไม่คิดจะเข้าไปมีสิทธิ์มีเสียงบ้างหรือ
ผมรู้ ถ้าผมเข้าไปผมแหกปากไม่ได้ ผมรู้ผมทำอะไรไม่ได้ ผมอยู่อย่างนี้ดีกว่า ผมอึดอัดผมยังหนีกลับไปห้วยขาแข้ง เข้าไปนอนในป่าได้
คุณสืบเป็นชาวปราจีนบุรีโดยกำเนิด พ่อของเขาไต่เต้าจากการเป็นปลัดจนเป็นผู้ว่าราชการจังหวัดปราจีนบุรี ตำแหน่งสุดท้ายเมื่อเกษียณคือเป็นผู้ตรวจราชการของกระทรวงมหาดไทย จากนั้นจึงลาอกไปสมัครเป็น ส.ส. และได้รับเลือก เป็นได้สมัยหนึ่งก็เลิก เขาเล่าว่า “พ่อพูดเลยบอกว่า คนน่ะมันดี เวลาเราทำประโยชน์ให้มันมันก็วิ่งเขาหา ดูพ่อสิ สมัยก่อนมีคนมาหาพ่อ มันเทิดทูนเรา มันเห็นเราทำประโยชน์ให้มันได้ แต่เดี๋ยวนี้หมาสักตัวยังไม่มาหา” ปัจจุบันพ่อกับแม่ของเขายังอยู่ที่นั่น คอยดูแลเลี้ยงลูกสาววัย 11 ขวบกว่าซึ่งกำพร้าแม่ตั้งแต่ยังเยาว์วัย
คุณสืบคิดจะทำอย่างนี้ไปเรื่อยๆ ตลอดเลยหรือ
ถ้าผมลาออกจากกรมป่าไม้นี่ ก็จะลาออกเพราะอยู่ไม่ได้ คือไม่คิดจะลาออกเพราะมีที่อื่นที่ดีกว่า ถ้าออกจะไปทำอะไรส่วนตัวที่สบายกว่า เพราะผมคิดว่าผมไม่อดตาย อย่างน้อยแม่ก็มีสมบัติ มีนามีไร่พอเลี้ยงได้
คุณสืบเป็นลูกคนเดียวหรือเปล่าคะ
เปล่า ผมคนโต
พวกน้องทำด้านนี้ด้วยหรือเปล่า
น้องชายผมเขามีธุรกิจของเขา เขาทำงานบริษัทพวกซิลค์สกรีน พวกป้าย
รวยกว่า?
เขาไม่รวยหรอก แต่เขาอยู่ได้ เขาอยู่ได้ด้วยเงินของเขาเอง รถราเขามีปัญญาซื้อเอง บ้านเขาปลูกของเขาเอง แต่ผมไม่มีปัญญาพ่อก็เลยมีสมบัติให้ผม รถราอะไรต่างๆ พ่อก็ให้มาจะเอาอะไรก็ไปขอพ่อ
รู้สึกเสียดายบ้างมั้ยที่ตัวเองเลือกทางนี้
ไม่เสียดายเลย เพราะผมคิดว่าชีวิตผม ผมทำได้ดีที่สุดแล้วเท่าที่ผมมีชีวิตอยู่ ผมคิดว่าผมได้ช่วยเหลือสังคมดีแล้ว ผมคิดว่าผมได้ทำตามกำลังของผมดีแล้ว และผมพอใจ ผมภูมิใจสิ่งที่ผมทำ คือคนที่จะทำได้นี่ หนึ่ง ต้องมีความเชื่อมั่น มีพ่อแม่ที่จะ… คือพูดง่ายๆ ว่าเลี้ยงได้ เราไม่มีงานทำ พ่อแม่ก็เลี้ยงเราได้ ถ้าผมเกิดมาในครอบครัวที่ยากจน ผมไม่ได้เรียนหนังสือ ผมคงไม่มีโอกาสที่จะมาทำงานและก็ไม่สามารถที่จะมีโอกาสมารับผิดชอบสิ่งที่ ดีๆ อย่างนี้
ผมรู้สึกดีใจมากเลยที่ผมได้เห็นคนรุ่นหลังๆ นะ คิดให้ลึกว่าคนเราเนี่ยในเมื่อไม่มีใคร แต่ถ้าเราสามารถเลือก เรามีโอกาสดี เราเกิดมาในตระกูลดีๆ มีฐานะที่ดี มีโอกาสมากกว่าคนอื่นที่เป็นลูกตาสีตาสา หรือแม้แต่บางคนเนี่ยไปอำเภอก็ยากลำบาก ถูกเจ้าหน้าที่ขู่ตะคอกแม้แต่ผมเอง เวลาผมต้องไปติดต่อขออะไรที่อำเภอราชการด้วยกัน ผมไม่เคยได้รับอะไรพิเศษ แต่ผมจะได้รับอะไรพิเศษถ้าเขารู้ว่าเราเป็นลูกใคร เขาจะรีบบริการ ยิ่งสมัยก่อนนี้ สมัยที่พ่อผมยังอยู่ที่จังหวัด ผมกลับไปบ้านผมจะเอาอะไรก็ได้ ผมไม่ต้องเดินไปเองก็ได้ แต่ผมไม่เคยขออะไรจากพ่อผมเลย พ่อผมยังเคยว่าผมเลย เพราะผมไปเอาอะไรที่อำเภอ ผมไม่เคยบอกพ่อผม เจ้าหน้าที่เขาจะทำให้ดีทำให้ไม่ดีผมก็ไม่เคยว่า ผมไปเกณฑ์ทหารที่ปราจีนฯ พ่อผมเป็นผู้ว่าฯ อยู่ ผมก็ไม่ได้บอกพ่อผมว่าพ่อช่วยหน่อย เพราะผมเห็นใจคนอีกเยอะที่ไม่มีโอกาสในสังคมแบบนี้ แล้วทำไมผมจะไปเกณฑ์ทหารและผมจะไปฝึกไอ้สิ่งที่มันดีๆ เพื่อมารับใช้ชาติสัก 2-3 ปีเหมือนอย่างคนอื่นๆ เหมือนลูกตาดำตาแดงบ้างไม่ได้ ผมไปจับใบดำใบแดง บังเอิญผมโชคดีจับได้ใบดำ ผมกลับมาบ้านบอกพ่อ พ่อบอกว่าเอ็งทำไมไม่บอก เพราะว่านายทหารที่อยู่ปราจีนบุรีเขาก็เพื่อนพ่อ เขาสะกิดนิดเดียวชื่อผมก็กระเด้งไปอยู่ข้างนอกทันที…
อย่างนี้มันทำกันเยอะใน เมืองไทย และผมเห็นใจคนที่ไม่มีโอกาสในสังคม ถูกบีบคั้นถูกเอาเปรียบทุกอย่าง ประเทศไทยจะดีขึ้นถ้าคนที่มีโอกาสยอมสละโอกาสบ้าง (เสียงคนเล่าสั่นเครือลงทุกขณะ) เราช่วยเหลือคนส่วนใหญ่ที่ไม่มีโอกาสลืมตาอ้าปากได้ นอกจากจะเป็นกุศลแล้ว มันจะทำให้เราอยู่ด้วยกันอย่างมีความสุข ผมอยากเห็นสังคมดีขึ้น ผมพูดแล้วบางครั้ง… ผมอยากจะร้องไห้…
ผมเห็นใจคนที่ไม่มีโอกาสในสังคม
ถูกบีบคั้นถูกเอาเปรียบทุกอย่าง
ประเทศไทยจะดีขึ้น
ถ้าคนที่มีโอกาสยอมสละโอกาสบ้าง
จบถ้อยความนี้ ทั้งผู้ให้สัมภาษณ์และผู้ถูกสัมภาษณ์เงียบงันไปชั่วขณะ ดวงตาหลังแว่นของผู้ให้สัมภาษณ์ มีหยาดน้ำปริ่มอยู่ขอบตา และในใจของผู้สัมภาษณ์ก็แกว่งไหวไปด้วย ทั้งสองคนพยายามระงับความรู้สึกก่อนที่ถ้อยความต่อไปจะหลุดจากปากอีกครั้ง
ที่คุณสืบคิดอย่างนี้ คุณพ่อคุณแม่ช่วยปลูกฝังในเรื่องนี้ด้วยใช่ไหม
บางครั้งครอบครัวมีส่วนมาก พ่อผมไม่เคยโกงใครกิน… ทำไมผมถึงดีใจและภาคภูมิใจกับพ่อผมมาก เพราะพ่อเป็นผู้ว่าราชการจังหวัดที่ไม่มีทรัพย์สมบัติอะไร รถที่ขับอยู่ตอนนี้ถึงแม้ว่าจะเป็นรถเบนซ์ในสายตาของคนอื่น แต่พ่อผมได้รถคันนี้มาจากการซื้อมาจากเพื่อน ซื้อเซคคั่นแฮนด์แล้วมาทำสีใหม่ ใช้เงินบางส่วนของแม่ผมซื้อมา แม่ผมมีที่นา เก็บค่าเช่านามา สมัยผมเด็กๆ ผมเคยมีความรู้สึกกับคนที่เช่านาผม และผมคุยกับแม่ว่า แม่อย่าไปทำเหมือนคนอื่นนะ
สมัยเด็กๆ แม่สอนผมทุกอย่าง แม่ยังคิดว่าผมจะเป็นลูกผู้หญิง ผมเย็บจักรได้ ผมทำกับข้าวเป็น ตื่นเช้าผมจะต้องถูบ้าน ต้องหุงข้าว ตักบาตรก่อนไปโรงเรียน กลับมาบ้านผมจะต้องไปเก็บกวาด แม่สอนผมทุกอย่าง ผมไม่เหมือนลูกผู้ว่าฯ บางคน ที่เดินดินด้วยตีนเปล่ายังเดินไม่เป็น แต่ผมทำได้ทุกอย่างและอันนี้ทำให้ผมเป็นคนอย่างนี้ เพราะผมรู้ความรู้สึกของคนที่ลำบาก ผมรู้ความรู้สึกของคนที่เกิดมาในครอบครัวที่ไม่มีโอกาส สิ่งไหนที่ผมจะช่วยสังคมได้ผมจะช่วย ที่ผมต้องตะโกนให้เพราะผมอยากเห็นสังคมมันดีขึ้น ผมอยากเห็นคนที่มีโอกาสสละโอกาสให้กับคนที่ไม่มีโอกาสบ้าง อย่าได้เที่ยวกอบโกยมากกว่านี้เลย เพราะมันจะไม่ทำให้อะไรดีขึ้น
สืบนาคะเสถียร ปล่อยอารมณ์ปะทุภายในด้วยน้ำเสียงล้ำลึกครั้งสุดท้ายบนแผ่นกระดาษนี้ ดวงตาของเขามาดมั่นเปี่ยมด้วยความศรัทธาต่อหนทางที่เขาได้เดินมา เขาไม่จำเป็นต้องกล่าวคำสัญญาต่อตนเองหรือต่อผู้อื่นว่าจะรักมั่นต่อสู้ เพื่อสิ่งที่ดีงามในสังคม เพราะความ… นั้นมันซึมซับฝังลึกอยู่ในอณูเม็ดเลือดและทุกลมหายใจของเขาแล้ว
อ่านบทสัมภาษณ์ สืบ นาคะเสถียร ตะโกนก้องสู่คนทั่วประเทศ ทุกตอน
นิตยสารอิมเมจ vol.3 no.3 เดือนมีนาคม 2533
