บ่ายวันนั้นผมไปนั่งคุยกับลุงหม่องเปสารพัดเรื่อง ทั้งความเป็นมา วัฒนธรรม ความเชื่อ ลุงเองเป็นปัญญาชนอยู่กลางป่า ได้รับการศึกษาจากวัดกะเหรี่ยงและผู้เฒ่าผู้แก่ ตอนหนุ่มเคยเข้าร่วมสงครามปฏิวัติกับพรรคคอมมิวนิสต์ ได้เรียนทฤษฎีต่างๆ มาจากนักศึกษาและครูจากเมืองจีน เราแลกเปลี่ยนความคิดเห็นต่างๆ จนเย็นกว่าจะเดินทางกลับมาที่บ้านเพื่อเตรียมตัวเดินทางไกลในวันรุ่งขึ้นไปยังหมู่บ้านจะแก ที่ต้องเดินเท้าราวๆ 1 วัน
ระหว่างทางเดินป่า ผมสังเกตจังหวะการเดินที่มั่นคงของผู้เฒ่าอายุหกสิบกว่า ร่างผอมเกร็ง ใส่รองเท้าแตะ แม้จะต้องบุกป่าปีนหินก็ไม่มีอะไรเป็นอุปสรรค โสร่งกะเหรี่ยงถกขึ้นแล้วสามารถเดินลุยข้ามน้ำได้โดยไม่เปียก เมื่อผ่านทางแฉะลื่น ผมสังเกตว่าลุงหม่องเปจะถอดรองเท้าแตะด้วยความเร็วที่แทบสังเกตไม่ทัน ใช้เท้าเปล่าลุยโคลน และเช็ดกันไปมาแล้วสวมรองเท้าแตะเดินต่อเมื่อผ่านทางโคลนไปเรียบร้อย แกทำได้โดยไม่ต้องให้ผมและพี่หลงต้องหยุดรอ
เราเดินทางไปถึงหมู่บ้านจะแกตอนบ่อยเกือบเย็น ลุงแยกย้ายไปหาญาติมิตร ผมกับพี่หลงขิ่งโพ่ เดินทางไปคุยกับผู้นำหมู่บ้าน แจ้งความประสงค์ที่จะมาทำความรู้จัก และปรึกษาหารือเรื่องงาน
ไม่น่าเชื่อพอคนรู้ว่าผมเดินเท้าเข้ามาสามสี่วัน และยังมาพร้อมกับลุงหม่องเป การหารือข้อขัดข้องและความไม่ไว้วางใจของผู้คนที่นั่นต่อโครงการที่เราทำล้วนดูผ่อนเบาลง เมื่อผมสามารถอธิบายเรื่องราวของไร่หมุนเวียนที่ผมเรียนรู้ รวมถึงสิ่งที่เราจะทำเพื่อช่วยแก้ไขความขัดแย้ง อาสาเป็นคนกลางที่จะสำรวจพื้นที่ร่วมกัน ก็ดูว่าพวกเขารับฟังและเข้าใจ
2 วันต่อมาผมเดินกลับมาบ้านทิไล่ป้าพร้อมลุง สภาพของผมคงเริ่มกลมกลืนกับพี่น้องชาวบ้าน การพูดคุยต่างๆ ล้วนราบรื่นอย่างที่ไม่เคยปรากฏมาก่อนในรอบ 2 ปีของการเข้ามาทำงาน
ไม่ต้องสงสัยเลยว่า หลายครั้งที่ผมเข้ามาก่อนหน้านี้ ด้วยการขับพาหนะขับเคลื่อนสี่ล้อคันโตมาจอดกลางหมู่บ้านที่ไม่มีรถยนต์เลย พร้อมกับสัมภาระที่คงจะน่าหัวเราะของชาวบ้าน ทำไมการหารือการทำงานจึงไม่สำเร็จ ต่างจากการดุ่มเดินเข้ามาคนเดียวพร้อมคนที่เขาคุ้นเคย
ผมรู้แล้วว่าอุปสรรคการทำงานเมื่อสิบกว่าปีที่แล้วตอนเปลี่ยนอาชีพจากอาจารย์มหาวิทยาลัยออกมาทำงานอนุรักษ์คืออะไร และรู้ถึงความหวังของลุงหม่องเปที่ไว้ใจให้พวกเราเข้าไปทำงานกับชุมชน
Light it up
รายการ Podcast ชิ้นแรกของมูลนิธิสืบนาคะเสถียร ว่าด้วยเรื่องราวแรงบันดาลใจของนักอนุรักษ์ ที่ถูกบันทึกไว้ในคอลัมน์ไฟป่า บนหน้านิตยสาร a day และนำกลับมาเล่าใหม่ โดยเจ้าของคอลัมน์ ศศิน เฉลิมลาภผู้เขียน
ประธานมูลนิธิสืบนาคะเสถียร (18 กันยายน 2558 - 2566)
