นับตั้งแต่วันที่ ‘สืบ นาคะเสถียร’ จากไปสู่นิรภพอันถาวร เพื่อนพ้องนักอนุรักษ์ที่มีอุดมการณ์เดียวกัน ต่างเล็งเห็นถึงความจำเป็น ที่จะต้องรักษาแนวทางปฏิบัติของเขาให้คงอยู่ต่อไป ‘มูลนิธิสืบนาคะเสถียร’ จึงถือกำเนิดขึ้นเมื่อวันที่ 18 กันยายน พ.ศ. 2533 เพื่อสืบสานเจตนารมณ์ในการดูแลรักษาผืนป่าต่อจาก ‘วีรบุรษห้วยขาแข้ง’ และสำหรับโลโก้รูปกวางผาโผนทะยานข้ามเปลวไฟอันลุกโชน บนพื้นหลังมีรูปใบไม้สีทึบประดับด้วยดวงดารา ถือเป็นภาพชินตาที่เห็นแล้วสามารถทราบได้ทันทีว่า เป็นสัญลักษณ์ของมูลนิธิสืบนาคะเสถียร ซึ่งถูกออกแบบโดย คุณปัณยา สหายรักของคุณสืบ
ผ่านมาปีแล้วปีเล่ามูลนิธิสืบนาคะเสถียร ได้ทำหน้าที่สานต่อเจตนารมณ์อันมุ่งหวังปกป้องธรรมชาติและสัตว์ป่า ตามรอยเท้าของคุณสืบ ซึ่งในปี พ.ศ. 2563 นี้ ถือเป็นวาระครบ 30 ปี ของการจากไปของคุณสืบ และครบรอบ 30 ปี ในการก่อตั้งมูลนิธิ ‘กวางผา’ ในโลโก้จึงถูกนิยามบทบาทความท้าทายใหม่ ในรูปแบบที่เปลี่ยนแปลงไปตามบริบทโลก
เมื่อกวางผาต้องกระโจนผ่านข้าม ‘กาลเวลา’
“เมื่อก่อนมันเป็นเรื่องของการรักษาผืนป่าตะวันตก ซึ่งทำให้คนหันมาตระหนักถึงการอนุรักษ์มากขึ้น แต่ปัจจุบันสภาวะทางสิ่งแวดล้อมที่กำลังส่งผลต่อระบบนิเวศมากที่สุดคือ การเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิและสภาพอากาศโลก ซึ่งการรักษาป่าอย่างเดียวคงไม่เพียงพอ นี่จึงเป็นความท้าทายใหม่ที่จะพิสูจน์องค์กรว่า มูลนิธิสืบนาคะเสถียรจะสามารถเป็นส่วนหนึ่งในการสร้างความตระหนักให้คนทราบถึงปัญหา รวมถึงร่วมเดินไปพร้อมกับประชาคมโลกในการช่วยถ่วงดุลสิ่งที่ก่อให้เกิดความเสียหายต่อสิ่งเเวดล้อม เพื่อให้มนุษยชาติกับระบบนิเวศสามารรถอยู่รอดไปด้วยกันได้ นี่แหละคือความท้าทายบทใหม่ของเรา”
ศศิน เฉลิมลาภ ประธานมูลนิธิสืบนาคะเสถียร อธิบายถึงความท้าทายรูปแบบใหม่ในการทำงานอนุรักษ์ของมูลนิธิสืบฯ ว่าปัจจุบันมูลนิธิจำเป็นจะต้องศึกษาและเพิ่มองค์ความรู้ในเรื่องภาวะการเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศและอุณหภูมิของโลก (Climate Change) ซึ่งมูลนิธิของเราก็เปรียบเสมือนองค์กรที่มีชีวิตไม่มีวันตาย บุคลากรอาจมีการหมุนเวียนเปลี่ยนผ่านไปตามกาลเวลาบ้าง แต่อุดมการณ์ทุกอย่างยังอยู่คงเดิม เพิ่มเติมด้วยความทันสมัยเพื่อเท่าทันต่อสถานการณ์และบริบททางสังคม – สิ่งแวดล้อมอันแปรเปลี่ยนไปตามหน้าปฏิทิน เมื่อเข้าสู่ทศวรรษที่สามมูลนิธิสืบฯ จึงได้มีการจัดทำตราสัญลักษณ์พิเศษขึ้น เพื่อใช้ในงานประชาสัมพันธ์และในโอกาสต่าง ๆ ตลอดทั้งปี อันจะทำให้คนภายนอกได้เห็นถึงบทบาทที่เพิ่มขึ้นในการทำงานและความสำเร็จที่อยู่เบื้องหลังที่ก้าวผ่านพ้นมา
หากลองย้อนดูนิยามตราสัญลักษณ์ดั้งเดิมจะทราบว่า กวางผาถือเป็นสัญลักษณ์ของมูลนิธิสืบฯ อุปมาอุปไมยได้ว่า เป็นจิตวิญญาณของการทำงานอนุรักษ์ของคุณสืบ นาคะเสถียร เพราะกวางผาเป็นสัตว์ป่าซึ่งอยู่ในพื้นที่ทุรกันดารต้องฝ่าฝันอุปสรรคต่าง ๆ เพื่อให้สามารถดำรงชีวิตอยู่ในระบบนิเวศดังกล่าวได้ อีกปัจจัยหนึ่งคือกวางผาเป็นงานวิจัยชิ้นแรก ๆ ของคุณสืบที่มีความสำคัญมากชิ้นหนึ่ง
“ช่วงเวลาที่ผ่านมามูลนิธิสืบฯ ได้พิสูจน์ให้เห็นแล้วว่า เราได้มีส่วนร่วมในการถ่วงดุล คัดค้าน และมีการพัฒนาเรื่องต่าง ๆ อันส่งผลกระทบเชิงบวกต่อผืนป่าและสัตว์ป่า รวมถึงมีโครงการนำร่องมากมายที่นำไปสู่การเปลี่ยนแปลงเชิงนโยบายต่อการอนุรักษ์ป่าของประเทศไทย นอกจากนี้ยังมีเรื่องของการสร้างจิตสำนึกให้กับคนเข้ามาช่วยกันอนุรักษ์ดูเเลป่า และสานต่อเจตนารมณ์ของคุณสืบ ดังนั้นกวางผาตัวนี้ จึงเป็นสัญลักษณ์ของความหวังในการอนุรักษ์ ที่ไม่ว่าจะมีอุปสรรคถาโถมเข้ามามากเท่าไหร่ กวางผาของคุณสืบก็จะกระโดดข้ามเปลวเพลิงโดยไม่หวั่นเกรง ซึ่งสัญลักษณ์ดั้งเดิมนั้น กวางผาตัวนี้จะกระโดดผ่านใบปอสา ซึ่งเป็นพืชเบิกนำ อันมีความหมายว่า ผืนป่าแม้จะโดนโค่นทำลายมากเท่าไหร่ เราก็ยังคงมีความหวังที่จะฟื้นฟูกลับมา ซึ่งตอนนี้ผ่านมา 30 ปี เราจะกระโดดข้ามผ่านตัวเลข เปรียบเสมือนเป็นความท้าทายที่องค์กรจะต้องเท่าทันโลกและสังคม เพื่อให้ทุกส่วนสามารถร่วมเดินบนเส้นทางอนุรักษ์นี้ไปด้วยกันได้”
ประธานมูลนิธิสืบนาคะเสถียร กล่าวต่อว่า ตลอด 30 ปี ที่ผ่านมา การทำงานอย่างหนักของมูลนิธิสืบฯ ถือเป็นการประสบความสำเร็จแล้ว ซึ่งต่อไปคือการต่อยอดและพัฒนาแบบแผนให้เท่าทันโลก โดยสืบสานตามหมุดหมายเดิมของสืบ นาคะเสถียร
“เราไม่อายถ้าจะบอกทุกคนว่ามูลนิธิสืบฯ ได้ทำหน้าที่สืบทอดเจตนารมณ์ของคุณสืบอย่างเต็มความสามารถ ซึ่งถ้าคุณสืบยังอยู่แล้วได้เห็นภาพนี้คงรู้สึกดีใจที่เห็นภาพเมืองไทย มีการอนุรักษ์ธรรมชาติและผืนป่าเฉกเช่นปัจจุบัน” ศศิน เฉลิมลาภ กล่าวทิ้งท้าย
ตราสัญลักษณ์พิเศษที่ออกแบบมาด้วยหัวใจ
โลโก้ที่คุ้นตาถูกแต่งแต้มด้วยตัวเลข 30 ปี ประกอบกับตัวอักษรที่มีลายเส้นพริ้วไหว ถูกสรรสร้างโดยฝ่ายศิลป์ของมูลนิธิสืบนาคะเสถียร โดยมี กชกร พันธุ์แสงอร่าม เจ้าหน้าที่ฝ่ายสื่อสารองค์กร (ออกแบบสื่อสาร) มูลนิธิสืบนาคะเสถียร เป็นกำลังสำคัญในการผลิตชิ้นงาน กราฟิกดีไซน์เนอร์ประจำองค์กรเล่าว่า การออกแบบตราสัญลักษณ์ ‘30 ปี มูลนิธิสืบนาคะเสรียร’ นี้ ใช้ระยะเวลาในการทำทั้งสิ้น 2 สัปดาห์
“ตลอดระยะเวลากว่าสามทศวรรษ ที่กวางผาตัวนี้ต้องคอยฝ่าฟันอุปสรรคต่าง ๆ ตอนนี้กวางผากำลังก้าวข้ามผ่านเลข 30 ซึ่งในตัวโลโก้ตัวนี้ไม่มีเปลวไฟแล้ว แต่ดวงดาวก็ยังคงอยู่ภายในตัวกวางผา เพราะว่าวันนี้เราได้ทำงานให้พี่สืบสำเร็จแล้ว โจทย์ของเราในอนาคตคือการทำงานเพื่อรักษาโลกใบนี้ไปด้วยกัน”
รูปลักษณ์ที่แลดูสะอาดตา อันเป็นผลมาจากการใช้พื้นหลังสีขาวที่ดูเรียบง่ายและทันสมัย สอดคล้องกับตราสัญลักษณ์สีเขียวแบบไล่เฉดสีความเข้ม (จากซ้ายไปขวา) สามารถบ่งบอกได้ถึงความเป็นธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ชุ่มชื้น อันเป็นสัญญะสากลที่ทุกคนสามารถเข้าใจได้ไม่ยาก ในส่วนของการไล่ระดับความเข้มของสีนั้น ถือเป็นเคล็ดลับการออกแบบเพื่อสร้างความน่าสนใจ พร้อมทั้งช่วยพัฒนาอารมณ์ของผู้เสพชิ้นงานให้เกิดความสุนทรี สำหรับการใช้ฟอนต์ผู้ออกแบบเลือกใช้ตัวอักษรที่ดูพริ้วไหวสอดคล้องกับคอนเซปต์ที่จะสร้างความสดชื่นดูเป็นธรรมชาติที่สุด
“ ผมเป็นคนหนึ่งที่เมื่อก่อนไม่เคยรู้เรื่องของพี่สืบเลย จนได้มาทำงานที่นี่ และเมื่อปีที่แล้วได้ร่วมงานรำลึก 29 ปี การจากไปของพี่สืบ ผมก็มีความรู้สึกทราบซึ้ง มาปีนี้จึงรู้สึกภูมิใจมากที่อย่างน้อยเราได้เป็นส่วนหนึ่งในวาระสำคัญครั้งนี้ ความตั้งใจของเราที่ใส่ไปในการออกแบบคือ อยากให้ตราสัญลักษณ์ ‘30 ปี มูลนิธิสืบนาคะเสถียร’ เป็นแสงไฟดวงเล็ก ๆ ที่สามารถส่งต่ออุดมการณ์ให้ถึงคนรุ่นใหม่ได้สืบทอดเจตนาของพี่สืบต่อไป ” กชกร พันธุ์แสงอร่าม กล่าวทิ้งท้าย
แม้เวลาจะผ่านพ้นไปอย่างรวดเร็วประดุจการไหลผ่านของสายธารา ‘กวางผา’ ตัวนี้ก็จะยังคงพร้อมฝ่าฝันอุปสรรคปัญหาด้วยความแน่วแน่ ตามอุดมการณ์สืบทอดเจตนาของสืบ นาคะเสถียร ควบคู่ไปกับการพัฒนาศักยภาพองค์กร เพื่อให้ทันต่อสถานการณ์ความเปลี่ยนแปลงของโลก เพราะการทำงานอนุรักษ์ไม่มีวันสิ้นสุด
บทความ ภูริช วรรธโนรมณ์ เจ้าหน้าที่ฝ่ายสื่อสารองค์กร มูลนิธิสืบนาคะเสถียร
ภาพประกอบ ธัชนาท พนาสันติสุข เจ้าหน้าที่ฝ่ายสื่อสารองค์กร มูลนิธิสืบนาคะเสถียร
