เวทีเสวนา “10 ปี เดินเท้าคัดค้าน EHIA โครงการเขื่อนแม่วงก์” ว่าด้วยเรื่องของการเดินเท้าคัดค้านรายงานผลกระทบสิ่งแวดล้อม หรือ EHIA โครงการเขื่อนแม่วงก์ สู่การการจัดการน้ำแบบบูรณาการโดยไม่ต้องสร้างเขื่อนแม่วงก์ และขยายผลแนวคิดสู่การต่อสู้เขื่อนอื่น ๆ
จากเหตุการณ์ในวันนั้น สู่เวทีเสวนาในวันนี้ จะถูกบอกเล่าผ่านบุคคลผู้ที่มีประสบการณ์ร่วมโดยตรงกับการเดินเท้าคัดค้าน EHIA โครงการเขื่อนแม่วงก์ประกอบไปด้วย ภาคภูมิ ประทุมเจริญ อดีตพิธีกรรายการคนค้นฅน, ฐิติพันธ์ พัฒนมงคล ประธานชมรมนักข่าวสิ่งแวดล้อม, เอกวิทย์ เตระดิษฐ์ อดีตเจ้าหน้าที่สื่อสารองค์กร มูลนิธิสืบนาคะเสถียร, ณัฐวุฒิ จารุดุล อดีตนักศึกษาผู้ร่วมเดินคัดค้าน, วัชรบูล ลี้สุวรรณ นักแสดงและอดีตกรรมกรรมการมูลนิธิสืบนาคะเสถียร, จรรยา กวางแก้ว ผู้อยู่ร่วมในเหตุการณ์และตัวแทนประชาชน และ อรยุพา สังขะมาน เลขาธิการมูลนิธิสืบนาคะเสถียร เป็นผู้ดำเนินรายการ
ผู้มาร่วมเวทีเสวนาบนเวทีต่างเป็นผู้ที่อยู่ร่วมเหตุการณ์และมีบทบาทหน้าที่แตกต่างกันเมื่อตอนเดินเท้าคัดค้าน ทำให้การพูดคุยถูกแบ่งออกเป็น 3 ช่วง ตั้งแต่ก่อนเริ่มเดิน การเตรียมตัวสำหรับการเดินเท้าคัดค้าน สู่ช่วงระหว่างที่เดินคัดค้าน เกิดอะไรขึ้นบ้าง ตลอดจนหลังจากสิ้นสุดการเดินเท้าคัดค้านแล้ว มีอะไรเปลี่ยนแปลงและพัฒนาขึ้นบ้าง
ปูพื้นฐานก่อนเริ่มคุย: อรยุพา สังขะมาน
โครงการเขื่อนแม่วงก์นั้นเริ่มต้นมาตั้งแต่ พ.ศ. 2527 โดยมีการสำรวจและศึกษาเพื่อพัฒนาลุ่มน้ำสะแกกรัง และโครงการเขื่อนแม่วงก์ก็เป็นหนึ่งในโครงการดังกล่าวด้วย ซึ่งเราก็ได้คัดค้างโครงการดังกล่าวมาตลอดหรืออาจกล่าวได้ว่าคัดค้านกันมาตั้งแต่ก่อตั้งมูลนิธิฯ เลยทีเดียว
ช่วงเวลาที่ทำให้มูลนิธิฯ คัดค้านครั้งใหญ่ เริ่มต้นขึ้นเมื่อ 10 เมษายน 2555 ซึ่งเป็นวันที่มีการอนุมติในหลักการให้มีการก่อสร้างเขื่อนแม่วงก์ โดยที่ EHIA ของเขื่อนแม่วงก์ยังถูกตั้งคำถามอยู่ในหลายจุด ณ เวลาดังกล่าว นี่ถือเป็นการทำผิดขั้นตอน แบบที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน
ทำให้ช่วงเวลาก่อนจะเริ่มเดินคัดค้าน มูลนิธิฯ ได้ทำจดหมาย เอกสาร รวมถึงเวทีคัดค้านขึ้นมา รวมถึงยังทำเอกสารคัดค้านส่งไปหาหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่ออธิบายให้หน่วยงานเหล่านี้มองเห็นถึงความสำคัญของพื้นที่และธรรมชาติ
ในช่วงเดือนกันยายน โครงการมีแนวโน้มว่าจะผ่าน มูลนิธิสืบฯ จึงได้ประชุมกับเครือข่ายอนุรักษ์จนได้ขอสรุปว่าเราจะเดินจากกรุงเทพไปนครสวรรค์ อย่างไรก็ตาม ก่อนหน้าการเดินไม่นานได้มาเปลี่ยนแผนเป็นเดินจากนครสวรรค์มากรุงเทพแทนในภายหลัง โดยพวกเราเริ่มเดินตั้งแต่วันที่ 10 กันยายน 2556 จนถึง 22 กันยายน 2556 รวมแล้วเป็นเวลาทั้งสิ้น 13 วันที่เดินคัดค้าน EHIA โครงการเขื่อนแม่วงก์
ทำไมถึงตัดสินใจมาเดิน: ณัฐวุฒิ จารุดุล
ก่อนที่จะเริ่มเดินคัดค้าน ทางชมรมของเราจัดนิทรรศการเกี่ยวกับคุณสืบ นาคะเสถียรทุกปีอยู่แล้ว พอมีการจะสร้างเขื่อน เราก็อยากแสดงออกว่าไม่เห็นด้วยกับโครงการดังกล่าว จึงได้นั่งรถไปนครสวรรค์ให้ทันเพื่อไปเริ่มเดินกับพี่ ๆ เจ้าหน้าที่มูลนิธิสืบฯ
โดยณัฐวุฒิมีบทบาทอย่างมากต่อการเดินในครั้งนี้ เนื่องด้วยเรียนจบพละศึกษามา ทำให้ณัฐวุฒิสามารถสอนผู้ร่วมเดินในเวลานั้นคลายกล้ามเนื้อและดูแลตัวเองเพื่อให้เดินต่อไปได้อย่างปลอดภัย
หน้าที่ของฝ่ายสื่อคือการกระจายข่าวให้มากที่สุด: เอกวิทย์ เตระดิษฐ์
หน้าที่ของเจ้าหน้าที่มูลนิธิสืบฯ ณ เวลานั้น คือทำแทบจะทุกอย่างเลย เนื่องจากงานเดินเท้าครั้งนั้นเป็นงานที่เร่งด่วนมาก ๆ ไม่มีการแบ่งฝ่ายที่ชัดเจน ส่วนฝ่ายสื่อสารของมูลนิธิฯ มีหน้าที่หลักคือ ผลิตสื่อรณรงค์เกี่ยวกับแม่วงก์ออกมา
พอมาถึงกิจกรรมการเดิน มันกะทันหันมากเราจึงใช้ Facebook ซึ่งเป็นพลังจุดเดียวที่มีอยู่ ในการบอกกล่าวการรณรงค์ออกไป นอกจากบทความ สารคดีต่างๆ เรายังมีสติกเกอร์ โปสเตอร์ และเสื้อค้านเขื่อน ทำให้การเดินในครั้งนี้จึงถือเป็นการเรียนรู้และพัฒนาสื่อขององค์กรไปในตัวด้วย
สื่อกระแสหลักที่เข้าร่วม กับสารคดีค้านเขื่อนแม่วงก์: ภาคภูมิ ประทุมเจริญ
ด้วยความตระหนักถึงการทำงานของหน่วยงานหลักที่ดูแลผืนป่าตะวันตกอย่างมูลนิธิสืบฯ และทีวีบูรพาก็เป็นหนึ่งในทีมงานที่ได้เข้าร่วมติดตามการทำงานของมูลนิธิสืบฯ อยู่ตลอด เราจึงได้เห็นถึงพลังของพี่ ๆ บุคลากรและคนเล็กคนน้อยที่ดูแลผืนป่าผืนนี้เอาไว้
ปฏิเสธไม่ได้เลยว่าถ้าภาคีต้องการทำงานเรื่องการสื่อสารขึ้นมา เราแทบจะไม่มีคำถามอะไรเลยที่จะไม่เดินไปพร้อมกับมูลนิธิสืบฯ เรื่องราวที่เกิดขึ้นทั้งหมดเป็นเรื่องราวที่เราต้องเก็บเกี่ยวและนำเสนอให้คนในสังคมได้รับรู้มากที่สุด นี่คือจุดประสงค์เดียวที่เป็นแรงผลักให้เราทำรายการสารคดีชิ้นนั้นออกมา
นิตยสารคดีกับการบอกเล่าเรื่องราวเดินเท้าค้านเขื่อน: ฐิติพันธ์ พัฒนมงคล
ถ้าคนที่ติดตามหรือคนในวงการสิ่งแวดล้อมจะรู้เลยว่า การคัดค้านโครงการเขื่อนแม่วงก์มันเกิดขึ้นมาเป็นปี ๆ แล้ว มันมีงานเสวนาเกิดขึ้นอยู่ตลอด เดือนละครั้งสองเดือนครั้งแล้วแต่เดือน ถ้าติดตามมูลนิธิสืบฯ อยู่ตลอดจะรู้เลยว่า ประเด็นเรื่องเขื่อนแม่วงก์มันเป็นกระแสมานานแล้ว และเป็นที่รับรู้ในวงกว้างถึงการเดินเท้าคัดค้านเขื่อนด้วย ตัวเราเองคิดในใจว่าถ้ามีการเดินเท้าค้านเขื่อนจริง ๆ ก็จะไปร่วมด้วย สุดท้ายก็ไปเดินด้วยกันกับเจ้าหน้าที่มูลนิธิฯ ทุกคน
เมื่อย้อนไปปีก่อนหน้านั้น นิตยสารสารคดีได้ทำเรื่องเขื่อนแม่วงก์ไปแล้ว จึงมีคำถามจากหลายฝ่ายว่าเหมาะสมแค่ไหนที่จะทำเรื่องเดียวกันซ้ำอีกรอบ ด้วยความที่เรายังประเมินไม่ได้ด้วยว่าเหตุการณ์จะใหญ่แค่ไหน เราจึงเดินทางไปเอง ไปเก็บภาพเอง จนสุดท้ายก็ประเมินแล้วว่าเป็นเหตุการณ์สำคัญ จนได้ออกมาเป็นนิตยสารอีกเล่มหนึ่ง
ผู้อยู่เบื้องหลังการเดินเท้าค้านเขื่อน จนทุคนได้เดินกันต่อ: จรรยา กวางแก้ว
จากพื้นฐานทำงานดูแลป่าตะวันตกมานานแล้ว พอรู้ว่าจะสร้างเขื่อน ประกอบกับรู้ว่าพี่ศศินและทุก ๆ คนจะมาเดิน เราก็เป็นห่วง โดยเฉพาะบริเวณพื้นที่ลาดยาว เราก็ไปขับรถตามไปดู ฝนก็ตก กลับก็ดึกทุกคืน แต่เมื่อพ้นลาดยาวไปความกังวลมันก็ลดลง
พอเริ่มมีคนมาร่วมด้วยเยอะขึ้น เราก็ดีใจมาก ๆ ที่มีคนมาช่วย ตัวเราเองเราก็อยากช่วยเช่นกัน เราเห็นว่าฝนตกทุกวัน เราก็กังวลเรื่องสุขภาพ เราจึงคิดว่าเราช่วยเอาเสื้อผ้าทุกคนไปซักน่าจะมีประโยชน์ที่สุด ได้ทำงานในสิ่งที่มีประโยชน์ แม้คนอื่นจะไม่เห็นก็ไม่เป็นไร
ดาราไม่จำเป็นต้องร่วมก็ได้ แต่เขาก็มา: วัชรบูล ลี้สุวรรณ
สาเหตุที่อยากมาเดินเพราะถ้าเขื่อนสร้างแล้ว เราไม่ได้ทำอะไรสักอย่างเลย เราก็คงเสียใจแย่ หลัก ๆ คือความรู้สึกส่วนตัว ตัวเราเองมีความผูกพันกับผืนป่า มีความผูกพันกับเสือโคร่ง เพราะตัวเราเป็นช่างภาพสัตว์ป่าอยู่แล้วด้วย เราเคยถ่ายเสือโคร่งไว้ได้ เสือโคร่งมันเจ๋งมาก อยู่ดีๆ เราจะให้คนมาสร้างเขื่อนในพื้นที่ที่การอนุรักษ์เสือโคร่งกำลังดีขึ้นได้อย่างไร การสร้างเขื่อนมันไม่ใช่แค่เอาซีเมนต์เข้าไปอย่างเดียว แต่มันเอาคนเข้าไปด้วย แล้วสุดท้ายเสือโคร่งจะเหลืออยู่เท่าไหร่และจะอยู่อย่างไร
กรณีเขื่อนเชี่ยวหลานของคุณสืบทำให้เราเห็นแล้วว่าการสร้างเขื่อนมันสร้างผลกระทบยังไงบ้าง เราเองก็อึดอัดมาก ไม่มีใครสนใจประเด็นนี้เลย วงการบันเทิงแทบไม่มีใครสนใจ เราเลยได้โทรไปหาต้นสังกัด บอกกับเขาว่าอยากเดินมาก จริง ๆ เราก็กลัวตกงานนะ แต่ก็เพื่อผืนป่าและสัตว์ป่า สุดท้ายแล้วเราก็ได้ไปเดินกับอาจารย์ศศินอยู่ดี
เรียบเรียงจากงาน รำลึก 33 ปี สืบ นาคะเสถียร วันศุกร์ที่ 8 กันยายน พ.ศ. 2566 ห้องอเนกประสงค์ ชั้น 1 หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร
สามารถรับชมเวทีเสวนา 10 ปี เดินเท้าคัดค้าน EHIA โครงการเขื่อนแม่วงก์ ฉบับเต็มและกิจกรรมรำลึก 33 ปี สืบ นาคะเสถียร ช่วงต่างๆ ได้ทาง Seub Channel www.youtube.com/@Seub2010
ขอขอบคุณผู้สนับสนุน
ธนาคารกสิกรไทย จำกัด (มหาชน)
ธนาคารไทยพาณิชย์ จำกัด (มหาชน)
บริษัท เท็กซ์ไทล์ แกลลอรี่ จำกัด
บริษัท ไทย เวียตเจ็ท แอร์ จอยท์ สต๊อค จำกัด
บริษัท เจริญโภคภัณฑ์อาหาร จำกัด (มหาชน)
บริษัท สุขภัณฑ์ ไฮโดร (ประเทศไทย)
บริษัท ศรีนานาพร มาร์เก็ตติ้ง จำกัด (มหาชน)
ธนาคารแห่งประเทศไทย
