รำลึก 29 ปี แสงเทียนที่สืบต่อ : บทการแสดง แสง & เสียง รำลึกสืบ นาคะเสถียร

คืนแล้วคืนเล่าในคืนแล้งร้อนปี 2533

สืบ นาคะเสถียร จุดเทียนเล่มแล้วเล่มเพื่อนั่งเขียนเอกสารวิชาการเสนอให้ป่าทุ่งใหญ่ห้วย-ห้วยขาแข้งได้รับการพิจารณาเป็นมรดกโลก เอกสารวิชาการกองโตถูกเปิดอ่านเพื่ออ้างอิงในงานสำคัญชิ้นสุดท้ายของชีวิตเพื่อเสนอให้โลกรับรู้คุณค่าแห่งผืนป่าที่โอบล้อมลำห้วยทับเสลาอันส่งเสียงรินไหลเป็นเพื่อนของเขาในยามสงัดดึก

เสียงพิมพ์ดีดกลางดึกเริ่มพิมพ์ว่า…

ป่าผืนสุดท้ายที่ใหญ่ที่สุดที่ยังเหลืออยู่ของประเทศไทย และเป็นหนึ่งในภูมิภาคที่ข้อมูลการสำรวจยังไม่สมบูรณ์ที่สุด”

สืบ นาคะเสถียรยังพิมพ์คำอธิบายต่อไปว่า

คำกล่าวเหล่านั้นก็ยังเป็นจริงอยู่ถึงทุกวันนี้ เพราะแม้จะอยู่ไม่ไกลจากกรุงเทพมหานคร แต่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่ – ห้วยขาแข้ง ยังคงเป็นหนึ่งในพื้นที่ป่าที่มีคนเข้าถึงได้น้อยที่สุดและถูกรบกวนน้อยที่สุดของประเทศไทย…”

“ปัจจุบันยังนับได้ว่ามีขนาดใหญ่กว่าพื้นที่คุ้มครองอื่นๆ ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้”

ด้านทิศเหนือและทิศใต้ของเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่-ห้วยขาแข้ง ยังเชื่อมต่อกับแนวพื้นที่คุ้มครองที่สำคัญอื่นอีก…”

และยังเชื่อมต่อกับป่าผืนใหญ่ในประเทศพม่า…..”

“ภัยคุกคามในพื้นที่บริเวณนี้ คือการถูกสัมปทานเพื่อทำป่าไม้โดยบริษัทค้าไม้ในประเทศไทย…”

“ทั้งนี้สัตว์ชนิดต่างๆที่อาศัยอยู่ในหุบเขากำลังตกอยู่ในความเสี่ยง เพราะเกือบทุกหุบเขาในประเทศไทยถูกเปลี่ยนเป็นที่อยู่อาศัยของชุมชน การทำธุรกิจค้าไม้ หรือการสร้างเขื่อน ซึ่งยังเหลือแต่จุดสำคัญคือพื้นที่หุบเขาของแม่น้ำแควใหญ่ตอนบน และหุบห้วยขาแข้ง”

“สำหรับสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมขนาดใหญ่ ถือเป็นป่าผืนสุดท้ายของสัตว์กลุ่มนี้ในประเทศไทย และอาจจะเป็นพื้นที่อนุรักษ์เพียงแห่งเดียวในประเทศที่มีขนาดใหญ่พอที่จะทำให้มั่นใจได้ว่าสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมขนาดใหญ่ที่สุดที่จะสามารถดำรงชีวิตรอดในระยะยาว ณ ที่แห่งนี้”

“นอกจากนี้ป่าทุ่งใหญ่-ห้วยขาแข้งยังเป็นพื้นที่แห่งเดียวของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ที่เป็นแหล่งอาศัยของสัตว์ผู้ล่าขนาดใหญ่อย่างเช่นเสือโคร่ง ที่สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้โดยไม่ถูกรบกวน….”

 

กลางฤดูฝนปี 2533

สืบ นาคะเสถียร หัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าหนุ่มใหญ่สะสางการงานประจำวัน สั่งลูกน้องวิทยุไปบอกยกเลิกนัดหมายที่จะบรรยายวิชาการที่มหาวิทยาลัยเชียงใหม่อีกครั้งหลังจากเปลี่ยนใจจะไปเองอยู่รอบหนึ่ง ก่อนนั้นเขาเคยตั้งใจจะส่งม้วนวีดีโอไปเปิดแทน การยกเลิกนัดหมายครั้งนี้ เพราะเขาตัดสินใจแน่วแน่ที่จะอยู่ “ที่นี่”

หลังอาหารค่ำ “หม่อม” ลูกน้องคนสนิทของหัวหน้าสืบเดินออกมาส่งหัวหน้าสืบที่ซุ้มเฟื่องฟ้าที่ทางเดินผ่านห้องพักของเขา ลงเนินเดินไปยังบ้านพักหัวหน้าเขต ที่ปลูกโดดค่อนไปทางตลิ่งริมห้วยทับเสลา ที่ข้ามไปก็เป็นตีนเขาหินแดง ลำน้ำที่ไหลจากป่าผ่านหน้าบ้านพักหัวหน้าเขตก่อนอ้อมวกไปทางหมู่บ้านด้านตะวันออก

หัวหน้าสืบใช้แววตาสดใส มีความสุข โบกมือลาหม่อมบอกว่า

“พี่ไปนะหม่อม”

หม่อมจำได้ว่าเป็นสีหน้าแววตาของคนที่ปลอดโปร่ง แววตามีความสุขไร้ความกังวลใดๆ หม่อมจำสีหน้าและแววตานั้นได้ตลอดมาแม้ผ่านเวลานั้นมายี่สิบกว่าปี ก่อนที่ชายร่างสูงโปร่งคนนั้นจากก้าวเท้าหายไปทางบ้านพักในความมืด

ก่อนรุ่งสางคืนนั้น มีเสียงปืนดังขึ้นเบาๆ ที่พักริมห้วยทับเสลาหลังโดดหลังนั้น ไม่มีใครสนใจเพราะเมื่อยี่สิบปีที่แล้วเสียงปืนในราวป่าย่อมเป็นเสียงที่คุ้นเคยที่สุดของคนทำงานในป่า

ตอนเช้าหัวหน้าไม่ได้ขึ้นมาจากบ้านริมห้วยเหมือนเคย ไม่มีใครสงสัยเพราะคิดว่าคงทำงานดึก จนกระทั่งสิบเอ็ดโมง หม่อมเดินลงไปตาม เมื่อค่อยๆ เปิดประตูเข้าไปพบภาพอีกภาพที่จะติดตาอยู่จนวันตาย

หัวหน้าสืบ นาคะเสถียร นอนตะแคงเหมือนคนหลับ ที่ศีรษะมีรอยลูกปืนเป็นรูแดงเลือดซึมแห้ง ….

หม่อมใช้มือต่อยเสาบ้านซ้ำๆ อย่างบ้าคลั่งจนมือแตก ขณะพูดว่า

“ไม่จริงๆๆ”

เกือบสามสิบปีต่อมาบนบันไดทั้งแปดขั้นระหว่างบ้านพักหัวหน้าสืบกับรูปปั้น สืบ นาคะเสถียร เหมือนเจตนาของเขาจะถูกสืบสาน

“ยูเนสโก้มีมติรับรองให้ป่าทุ่งใหญ่ และห้วยขาแข้ง เป็นมรดกโลกตามเอกสารนำเสนอของพี่สืบแล้วนะครับ”

“หน่วยพิทักษ์ป่าและโครงการต่างๆแผนแม่บทการจัดการสมัยพี่สืบกับอาจารย์อุทิศที่ทำไว้ บัดนี้หัวหน้าเขตและเจ้าหน้าที่ช่วยกันเพิ่มเติมจนน่าจะครบถ้วนแล้วนะครับ”

“สถานีวิจัยสัตว์ป่าเขานางรำยืนยันผลงานวิจัยว่าป่าทุ่งใหญ่-ห้วยขาแข้ง มีประชากรห้วยขาแข้งมากขึ้นอย่างนี้แสดงว่าการทุ่มเทรักษาป่าที่ผ่านมาได้ผล หากมีเสือมากสืบขยายพันธุ์แบบนี้ เหยื่อของเสือ และพืชพรรณต่างๆ ก็สมบูรณ์ ตอนนี้ป่าแห่งนี้กลายเป็นความหวังและตัวอย่างของการอนุรักษ์เสือโคร่งของโลกไปแล้วครับ”

“วันนี้ชุมชนที่อยู่ประชิดห้วยขาแข้งเกือบทุกชุมชนมีป่าชุมชนของหมู่บ้าน และร่วมเป็นเครือข่ายอนุรักษ์ป่าร่วมกับห้วยขาแข้งครับ”

“การจัดการชุมชนกลางป่าในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรในโครงการจอมป่าได้ผลดีครับ ชุมชนกับเจ้าหน้าที่อยู่ร่วมกันอย่างปกติสุข ชุมชนไม่มีการขยายเขตออกไปนอกกติกาที่ตกลงกันมากหลายปี ตอนนี้แนวทางดำเนินการได้ถูกขยายผลไปสู่การจัดการชุมชนทั่วประเทศแล้วครับ”

“การลาดตระเวนเชิงคุณภาพที่ได้ทดลองทำกันมาหลายปีที่ห้วยขาแข้ง และทุ่งใหญ่ วันนี้กรมอุทยานฯอนุมัติงบประมาณและโครงการขยายผลครอบคลุมทั่วประเทศแล้วครับ”

“งานดูแลสวัสดิภาพสวัสดิการให้พิทักษ์ป่าที่เริ่มกองทุนเพื่อผู้พิทักษ์ป่ากันที่นี่ บัดนี้กระทรวงเห็นความสำคัญเพิ่มการดูแลและจัดตั้งมูลนิธิเพื่อผู้พิทักษ์ป่าสำเร็จแล้วครับ

• วันนี้ผืนป่าอนุรักษ์ของประเทศไทย ที่พี่สืบเสนอให้มีพื้นที่ 20 เปอร์เซ็นต์ของประเทศไทย ปีที่ผ่านมามีการจัดตั้ง ผนวกรวมพื้นที่ป่าเป็นป่าอนุรักษ์ใกล้จะ 25 เปอร์เซนต์ตามแผนการจัดการป่าไม้แห่งชาติครับผม

แม้ว่าสภาวะโลกร้อนที่กำลังคุกคามความมั่นคงของการดำรงอยู่ของมนุษยชาติจะเหลือเวลาให้พวกเราในการฟื้นฟูรักษาโลกอีกไม่มากแล้ว แต่ความสำเร็จของการสืบสานเจตนาของสืบ นาคะเสถียร และการรักษาระบบนิเวศแหล่งใหญ่ขยายผลออกไปได้อย่างที่ผ่านมาจะเป็นสัญลักษณ์และแรงบันดาลใจของพวกเราที่จะมุ่งมั่นทำงานอนุรักษ์ รักษาฟื้นฟูระบบนิเวศของโลกให้ทันการต่อความเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่ส่งผลรุนแรง และเราจะต้องร่วมกันจุดเทียนแห่งความตั้งใจที่จะทำงานอนุรักษ์ร่วมกันให้สำเร็จให้ได้มากที่สุด

ขอพวกเราจุดเทียนต่อกันและร่วมรวมใจปักเทียนส่องสว่างในหัวใจของกันและกัน บอกพี่สืบถึงเจตนาอันจะสืบสานไป ดั่งเช่นแสงเทียนที่ไม่เคยดับเสมอมา

วีดีโอบันทึก การแสดง แสง & เสียง รำลึกการจากไป 29 ปี สืบ นาคะเสถียร เมื่อคืนวันที่ 31 ส.ค.62 โดย กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช

บทบรรยาย แสงสีเสียง รำลึก 28 ปี สืบ นาคะเสถียร 31 สิงหาคม 2561 ณ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง
ศศิน เฉลิมลาภ ประธานมูลมูลนิธิสืบนาคะเสถียร