ปรับเพื่อไปต่อ ขออนุมัติงบฯ แผนวิสาหกิจชุมชน ภายใต้โครงการเสือ

การประชุมหารือและนำเสนอรายละเอียดโครงการเพื่ออนุมัติงบประมาณในการต่อยอดงานวิสาหกิจชุมชนภายใต้โครงการส่งเสริมการสร้างประสิทธิภาพและแรงจูงใจในการอนุรักษ์สัตว์ป่าผืนป่าตะวันตก หรือ โครงการเสือ นำโดย นายประเสริฐ ตระการศุภกร นักพัฒนาอาวุโสและเชี่ยวชาญชาติพันธ์ กรรมการที่ปรึกษาโครงการขนาดเล็กกองทุนสิ่งแวดล้อมโลก นายกรรชิต สุขใจมิตร กรรมการโครงการขนาดเล็กกองทุนสิ่งแวดล้อมโลก หรือ UNDP ร่วมเป็นคณะกรรมการพิจารณาการนำเสนอโครงการ เมื่อวันที่ 9 มกราคม 2562 ห้องประชุม สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 12 จ.นครสวรรค์

ในการนำเสนอครั้งนี้มีผู้เข้าร่วมประชุม 4 ส่วนงานด้วยกัน โดยมี น.ส.วีรยา โอชะกุล ผู้อำนวยการส่วนอนุรักษ์สัตว์ป่า สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์สัตว์ป่าที่ 12, เจ้าหน้าที่เขตรักษาพันธ์ุสัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร, น.ส.พันธ์สิริ วินิจจะกูล ผู้จัดการโครงการเสือ จาก UNDP, นายภาณุเดช เกิดมะลิ เลขาธิการมูลนิธิสืบนาคะเสถียร และตัวแทนภาคสนามมูลนิธิสืบนาคะเสถียร โดยในช่วงแรกเป็นการนำเสนอรายละเอียดโครงการวิสาหกิจกาแฟมรดกโลกไล่โว่ ส่วนช่วงที่สองนำเสนอรายละเอียดโครงการวิสาหกิจผ้าทอจอมป่า และวิสากิจหกิจสมุนไพรเกษตรอินทรีย์

ก่อนการนำเสนอนายกรรชิตได้พูดถึงตัวโครงการในครั้งนี้ว่า เราจะทำอย่างไรให้โครงการมีความคุ้มค่าต่อชุมชนมากที่สุด พร้อมระบุว่า อยากเห็นเป้าหมายที่ชัดเจนหลังการทำงาน ในช่วง1 ปีหลังจากนี้ รวมไปถึงภาพความความยั่งยืนของตัวโครงการว่าจะสามารถต่อยอดได้ในอนาคต ซึ่งนับว่าเป็นโจทย์ที่ค่อนข้างสำคัญสำหรับการนำเสนอในครั้งนี้

3 วิสาหกิจชุมชน โมเดลส่งเสริมอาชีพคนในพื้นที่

ทั้ง 3 โครงการนี้ เป็นการสร้างให้คนในชุมชนสามารถอยู่ร่วมกับผืนป่าได้ เนื่องจากที่ตั้งชุมชนทั้งหมดตั้งอยู่ในพื้นที่ป่าสงวนและป่าอนุรักษ์ การที่ชาวบ้านเข้าไปทำกิจกรรมในป่านั้น ก็ย่อมเป็นเรื่องที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ เนื่องจากเป็นวิถีชีวิตของคนในชุมชนมาตั้งแต่โบราณ อีกทั้งชุมชนได้มีการตั้งถิ่นฐานก่อนที่จะมีกฎหมายออกมารองรับ

เมื่อคนมีอาชีพ มีรายได้ และมีสำนึกร่วมที่จะรักษาผืนป่า ก็ย่อมส่งผลให้งานอนุรักษ์ป่าและสัตว์ป่าเป็นรูปธรรมมากขึ้น่ โครงการนี้เป็นโมเดลที่สามารถนำเสนอให้เห็นว่า คนสามารถที่จะอยู่ร่วมกันกับป่าได้

วิสาหกิจกาแฟมรดกโลกไล่โว่

กาแฟไร้สารเคมี ที่กลุ่มผู้ปลูกกาแฟย้ำเสมอว่า กาแฟที่ปลูกนั้นพิถีพิถันในทุกกระบวนการ ตั้งแต่การคัดเลือกสมาชิกเข้าร่วมกลุ่ม ขั้นตอนการปลูก การเก็บเม็ดกาแฟ ขั้นตอนการคั่วบด รวมไปถึงขั้นตอนการวางขาย กาแฟที่ปลูกจะเป็นกาแฟโรบัสต้า สมาชิกที่จะร่วมกลุ่มวิสาหกิจนี้ต้องรับทราบข้อตกลงของกลุ่มร่วมกัน ไม่ว่าจะเป็นในเรื่องของการห้ามใช้สารเคมีทุกชนิดในการเพราะปลูก การเก็บเม็ดกาแฟสีแดงสดเท่านั้น รวมไปถึงห้ามถากถางหรือบุกรุกพื้นที่ป่า นอกจากนี้ทางกลุ่มยังมีแนวคิดที่จะให้คนในชุมชนหันมาดื่มกาแฟที่ปลูกเอง แทนการซื้อกาแฟจากแหล่งอื่น ซึ่งถือเป็นการลดรายจ่าย สร้างรายได้ให้กับคนในชุมชน

ปัจจุบันกลุ่มวิสาหกิจไล่โว่มีสมาชิก 27 ครอบครัว จาก 5 กลุ่มบ้านที่อยู่ในพื้นที่เขตรักษาพันธ์ุสัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร ด้านตะวันตก ได้แก่หมู่บ้านกองหม่องทะ สะเนพร่อง เกาะสะเดิ่ง ซาราวะ ไล่โว่ ตำบลไล่โว่ อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี และในอนาคตทางกลุ่มมีแนวคิดที่จะพัฒนาและสร้างศูนย์เรียนรู้กาแฟ เพื่อผลิตกาแฟให้มีคุณภาพ

วิสาหกิจผ้าทอจอมป่า

ผลิตภัณฑ์ที่บ่งบอกถึงความเป็นตัวตนของพี่น้องชาวกะเหรี่ยง และปกาเกอะญอ ผ้าทอจอมป่าเป็นผ้าทอที่ใช้สีจากธรรมชาติ ห้ามการใช้สารเคมีในทุกกระบวนการ โดยในปีนี้กลุ่มวิสาหกิจผ้าทอจอมป่าได้ดำเนินการเข้าสู่ปีที่ 12 แล้ว ในอนาคตทางกลุ่มมีแผนที่จะสร้างศูนย์เรียนรู้การทำผ้าทอ เพื่อเป็นช่องทางในการวางขาย และเปิดพื้นที่ให้กับสมาชิกจากที่อื่น ๆ เข้ามาเรียนรู้ถึงกระบวนการทอผ้าของกลุ่มด้วย

ปัจจุบันมีสมาชิก 44 ครอบครัว จากกลุ่มบ้านที่อยู่ในพื้นที่เขตรักษาพันธ์ุสัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร ด้านตะวันออก 4 กลุ่มบ้าน ได้แก่หมู่บ้านแม่จันทะ ทิบาเก ตะละโคร่ง ซ่องแป๊ะ ตำบลแม่จัน อำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก และกลุ่มบ้านที่อยู่ในพื้นที่เขตรักษาพันธ์ุสัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร ด้านตะวันตก 2 กลุ่มบ้าน ได้แก่หมู่บ้านจะแก และบ้านทิไล่ป้า ตำบลไลโว่ อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี

ปรับเพื่อไปต่อ 3 ข้อเสนอ ต่อยอดการทำงานในอนาคต

ภายหลังการนำเสนอเสร็จสิ้น ได้มีการแนะนำจากคณะกรรมการถึงรายละเอียดของแต่ละโครงการ ว่ามีความคุ้มค่ามากน้อยแค่ไหน ถึงทิศทางการทำงานในอนาคต ทั้ง 3 โครงการนี้จะสามารถต่อยอดอย่างไรได้บ้าง ซึ่งแบ่งเป็น 3 ข้อเสนอหลักดังนี้

โจทย์ชัด วิธีทำงานย่อมง่าย

นายกรรชิตเสนอว่า กลุ่มวิสาหกิจกาแฟมรดกโลกไล่โว่อาจจะต้องไปคิดต่อว่าหากกลุ่มจะทำเป็นธุรกิจเต็มรูปแบบ ต้องมีแผนธุรกิจ ที่สามารถมองเห็นการเติบโตในทุก ๆ ด้าน ด้านผ้าทอจอมป่า นายกรรชิตมองว่าโครงการนี้อาจจะไม่ใช่การสร้างรายได้เป็นหลัก เนื่องด้วยข้อจำกัดต่าง ๆ ของกลุ่มสมาชิกที่ได้มีการเสนอมาก่อนหน้าว่าทางกลุ่มไม่สามารถบังคับสมาชิกแต่ละคนในการผลิตผ้าทอได้ เนื่องจากเป็นเพียงอาชีพเสริมของกลุ่มเท่านั้น ซึ่งโครงการนี้เป็นการสร้างผลิตภัณฑ์ที่นำไปสู่การเรียนรู้วัฒนธรรม สร้างพื้นฐานให้กับคนในชุมชนมากกว่า ส่วนวิสาหกิจผลิตสมุนไพรอินทรีย์ โจทย์หลักในครั้งนี้ไม่ใช่เรื่องของการขยายธุรกิจ แต่มองว่ามันเป็นการเพิ่มศักยภาพกลุ่มเพื่อเพิ่มสมาชิก และสามารถขยายตลาดส่งออกได้

เป้าหมายและกิจกรรมที่เป็นรูปธรรม

ทุกโครงการได้รับข้อเสนอส่วนนี้ในรูปแบบเดียวกันคือ อยากเห็นภาพที่เป็นรูปธรรมมากกว่านี้ เช่น กำไรต่อปี แผนธุรกิจ วัตถุประสงค์หรือแผนงาน รวมไปถึงการตีมูลค่าออกมาแล้วมันคุ้มค่ามากน้อยแค่ไหน นอกจากนี้โครงการที่เสนออาจจะยังไม่ชัดเจนมากนักในส่วนของรายละเอียดเล็ก ๆ ในแต่ละโครงการ

งบประมาณ

ส่วนสำคัญที่จะทำให้โครงการมันขับเคลื่อนต่อไปได้ก็คืองบประมาณ ดังนั้นแต่ละโครงการต้องชี้แจงรายละเอียดที่สามารถบอกได้ว่าต้องใช้งบประมาณไปสมทบในส่วนไหนบ้าง กิจกรรมหรืออุปกรณ์

ทั้งหมดนี้เป็นเพียงข้อสรุปส่วนหนึ่งจากการประชุมและนำเสนอโครงการเสือเท่านั้น ซึ่งหลังจากนี้ตัวแทนแต่ละโครงการจะต้องนำข้อเสนอทั้งหมดไปปรับแก้โครงการตามคำแนะนำ หากผ่านการเสนอก็จะเข้าสู่กระบวนการพิจารณางบประมาณต่อไป

บทความ นูรซาลบียะห์ เซ็ง เจ้าหน้าที่ฝ่ายสื่อสารองค์กร มูลนิธิสืบนาคะเสถียร