นำร่องข้อตกลงการใช้ประโยชน์พื้นที่ผ่อนปรน 7 กลุ่มบ้านกะเหรี่ยง ทุ่งใหญ่ฯ ด้านตะวันออก

เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันออก นำร่องข้อตกลงการใช้ประโยชน์พื้นที่ผ่อนปรน 7 กลุ่มบ้านกะเหรี่ยง เพื่อสร้างการมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน 

เมื่อวันที่ 26 กันยายน พ.ศ. 2556 เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันออก ได้จัดประชุมคณะกรรมการที่ปรึกษา (Pact) ขึ้น ณ ห้องประชุมอำเภออุ้มผาง ชั้น 2 ที่ว่าการอำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก การประชุมครั้งนี้เป็นการประชุมครั้งที่ 1/2565 มีตัวแทนจากภาครัฐ ภาคเอกชน ผู้นำชุมชนทั้ง 7 กลุ่มบ้าน ตัวแทนจากมูลนิธิสืบนาคะเสถียร เข้าร่วมประชุมในฐานะคณะกรรมการที่ปรึกษา โดยมีนายปิยะ ภิญโญ หัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันออกทำหน้าที่เลขา และนายธันย์ปรวัฒน์ ภูริวัฒน์เมธา นายอำเภออุ้มผางทำหน้าที่ประธานในที่ประชุม

โดยวาระที่ 3.5 แจ้งเพื่อทราบ เรื่องระเบียบข้อตกลงของชุมชนกลุ่มชาติพันธุ์กระเหรี่ยงทั้ง 7 กลุ่มบ้านในพื้นที่ทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันออก ได้แก่ บ้านยูไนท์, บ้านกรูโบ, บ้านแม่จันทะเก่า, บ้านแม่จันทะใหม่, บ้านทิบาเก, บ้านตะละโคล่ง และบ้านซ่องแป๊ะ 

ซึ่งระเบียบข้อตกลงดังกล่าว ได้จัดทำร่วมกันระหว่างชุมชนกับ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่ฯ ภายหลังการสำรวจพื้นที่ผ่อนปรนของชุมชน โดยอยู่ภายใต้เงื่อนไขที่ระบุตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า มาตราที่ 121 ว่า “หน้าที่ของบุคคลที่อยู่อาศัยหรือทำกินในชุมชนในการอนุรักษ์ ฟื้นฟู ดูแลรักษาสัตว์ป่า ทรัพยากรธรรมชาติ ระบบนิเวศ และความหลากหลายทางชีวภาพภายในเขตพื้นที่” ซึ่งข้อตกลงมีจำนวน 10 ข้อ ดังนี้

1. พื้นที่ผ่อนปรนสามารถใช้ประโยชน์ได้เฉพาะราษฎรในชุมชนนั้นๆ เท่านั้น
2. ห้ามมิให้มีการซื้อขายที่ดินทั้งใน และนอกพื้นที่ผ่อนปนโดยเด็ดขาด
3. การใช้พื้นที่ในเขตพื้นที่ผ่อนปรนสามารถใช้ได้เฉพาะพื้นที่ที่เคยเป็นพื้นที่ไร่หมุนเวียนมาก่อนเท่านั้น
4. ห้ามมิให้แผ้วถางป่านอกเขตพื้นที่ผ่อนปนโดยเด็ดขาด
5. ห้ามมิให้แผ้วถางป่า ซึ่งเป็นป่าสมบูรณ์ (ป่าใหม่) ในเขตพื้นที่ผ่อนปนโดยเด็ดขาด
6. ห้ามล่าสัตว์ป่าโดยเด็ดขาด
7. ห้ามจับปลาในเขตอนุรักษ์พันธุ์ปลาโดยเด็ดขาย
8. การสร้างที่อยู่อาศัย ต้องขออนุญาต และผ่านการพิจารณาความเหมาะสมของคณะกรรมการหมู่บ้านและเจ้าหน้าที่ก่อน
9. ชุมชนต้องร่วมกับเจ้าหน้าที่ในการดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติในเขตชุมชนของตนเอง และชุมชนอื่นๆ
10. หากผู้ใดไม่ปฏิบัติตามข้อตกลง ตามข้อ 1-9 ให้คณะกรรมการหมู่บ้านและเจ้าหน้าที่ร่วมกันพิจารณาบทลงโทษตามเห็นสมควร หรือดำเนินการตามกฎหมาย

ที่ประชุมได้มีมติรับรองข้อตกลงดังกล่าว พร้อมนำไปจัดทำเป็นข้อกำหนด ในแผนการบริหารจัดการพื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันออก และประชาสัมพันธ์ให้กับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในพื้นที่รับทราบต่อไป

เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันออก ตั้งอยู่ในพื้นที่ตำบลแม่จัน และตำบลแม่ละมุ้ง  อำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก ได้รับการประกาศเป็นเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าอย่างเป็นทางการ เมื่อวันที่ 24 เมษายน พ.ศ. 2517 ด้วยความสมบูรณ์ และความหลากหลายทางชีวภาพของทรัพยากรธรรมชาติ ป่าไม้และสัตว์ป่า จึงได้รับการประกาศให้เป็นพื้นที่มรดกโลกทางธรรมชาติแห่งแรกของประเทศไทย เมื่อ ปี 2534 มีเนื้อที่ 982,302.12 ไร่ 

นอกจากความอุดมสมบูรณ์ทางทรัพยากรธรรมชาติแล้ว ในพื้นเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันออก ยังมีชุมชนกลุ่มชาติพันธุ์กระเหรี่ยงอาศัยอยู่ในจำนวน 7 กลุ่มบ้าน ได้แก่ บ้านยูไนท์,บ้านกรูโบ,บ้านแม่จันทะเก่า,บ้านแม่จันทะใหม่,บ้านทิบาเก,บ้านตะละโคล่ง และบ้านซ่องแป๊ะ ทั้ง 7 กลุ่มบ้านมีทั้งกระเหรี่ยงโผล่ว และปกากะญอ โดยอาศัยอยู่ในพื้นที่ดังกล่าวก่อนประกาศเป็นพื้นที่อนุรักษ์ ดำรงชีวิตด้วยการปลูกข้าวไร่ พริกกระเหรี่ยง เลี้ยงสัตว์ 

เอกสารอ้างอิง

• ป่าตะวันตก ป่าใหญ่ผืนสุดท้ายของประเทศไทย
• พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2562