มาทำความรู้จักกับไวรัสกลุ่ม Coronavirus กันก่อน
COVID-19 เป็นไวรัสชนิดหนึ่งในกลุ่ม Coronavirus ที่สามารถทำให้เกิดอาการเจ็บป่วยต่าง ๆ ได้ เช่น อาการน้ำมูกไหล ไอ เจ็บคอ และมีไข้ บางชนิดไม่รุนแรงอาจจะมีอาการคล้ายไข้หวัดธรรมดา ในขณะที่บางชนิดมีแนวโน้มที่จะทำให้เกิดโรคทางปอด โดยเชื้อนี้มักแพร่กระจายผ่านการสัมผัสโดยตรงกับผู้ติดเชื้อ
Coronavirus ได้ชื่อมาจากลักษณะของตัวเชื้อที่มีหนามอยู่บนผิวรอบตัวมันคล้ายมงกุฎ (คำว่า “โคโรนา” ในภาษาละตินแปลว่า “มงกุฎ”) ประเภท Coronavirus แบ่งย่อยออกเป็นสามกลุ่ม ทั้งหมดส่งผลกระทบต่อระบบสมดุลของร่างกาย แต่ส่วนใหญ่จะส่งผลต่อระบบทางเดินหายใจ โรคจาก Coronavirus อื่น ๆ ที่รู้จักกันดี เช่น โรค SARS และ โรค MERS
ในปัจจุบันนี้ยังไม่มีวัคซีนสำหรับรักษาโรค COVID-19 สำหรับทั้งมนุษย์ และสัตว์ องค์การอนามัยโลก(WHO) ได้บอกว่าจะมีวัคซีนรักษา COVID-19 สำหรับมนุษย์ในเวลาอีกประมาณ 12-18 เดือน
การแพร่เชื้อ COVID-19
การแพร่เชื้อทั้งในคนและสัตว์นั้น เกิดจากการที่สัมผัสกับสารคัดหลั่งของคนหรือสัตว์ที่ติดเชื้อ แล้วนำมือที่สัมผัสนั้นไปสัมผัสต่อซึ่งช่องเปิดต่าง ๆ สู่ร่างกาย เช่น ตา หู จมูก และปาก ซึ่งการแพร่เชื้อในลักษณะนี้มีโอกาสที่จะแพร่สำเร็จสูงมาก สูงกว่าการที่สัมผัสทางอ้อมเช่น การสัมผัสถูกสิ่งของเครื่องใช้ของคนหรือสัตว์ที่ติดเชื้อ แต่วิธีเช่นนี้ก็มีโอกาศในการแพร่เชื้อได้เช่นกัน
สัตว์สามารถติด Coronavirus ได้มั้ย
ไวรัสกลุ่ม Coronavirus นั้นพบได้ทั่วไปในสัตว์เลี้ยง และสัตว์ป่าหลายชนิด เช่น วัว ม้า สุนัข แมว เฟอเรท อูฐ ค้างคาว และอื่น ๆ
Coronavirus แพร่จากสัตว์สู่คนได้จริงมั้ย
ถึงแม้ว่าจะไม่บ่อยนักที่ Coronavirus แพร่จากสัตว์สู่คน แต่คำตอบของคำถามนั้นก็คือได้ สัตว์บางชนิดสามารถเป็นพาหะนำเชื้อได้(มีเชื้ออยู่แต่เชื้อไม่ทำอันตรายกับสัตว์ชนิดนั้น) เช่น ค้างคาว ซึ่งสามารถเป็นตัวกลางนำเชื้อมาสู่สัตว์อื่น ๆ และมนุษย์ได้
การแพร่ระบาดของไวรัสกลุ่ม Coronavirus สู่มนุษย์สองครั้งล่าสุดนั้น ก็มีสัตว์เป็นพาหะนำเชื้อ เช่น อีเห็นเครือเป็นพาหะของโรค SARS และ อูฐเป็นพาหะของโรค MERS
ปัจจุบันเจ้าหน้าที่สาธารณสุขกำลังทำงานเพื่อระบุแหล่งที่มาของเจ้า COVID-19 อยู่ แต่ตอนนี้พบแค่ว่ามีการระบาดจากสัตว์สู่คนครั้งแรกที่ตลาดค้าสัตว์ในประเทศจีน แต่ยังไม่สามารถระบุได้ว่าสายพันธุ์ไหนเป็นตัวการ
แล้วสัตว์อื่น ๆ จะติด COVID-19 ด้วยได้มั้ย
มีข้อมูลน้อยมากที่ระบุว่ามีสัตว์ที่ติดเชื้อ COVID-19 หลังจากมีการสัมผัสกับมนุษย์ (ก็เข้าใจแหละว่าในสถานการณ์แบบนี้แค่ตรวจเชื้อในมนุษย์ก็เหนื่อยแล้ว ตรวจเชื้อจากสัตว์อีกคง…) แต่ต้องอย่าลืมว่า COVID-19 สามารถแพร่สู่สัตว์ชนิดต่าง ๆ ได้ แต่ไม่สามารถที่จะก็ให้เกิดอาการป่วยหรือการแพร่เชื้อต่อเนื่องได้กับทุกสายพันธุ์ ต่อไปนี้จะเป็นตัวอย่างบางสายพันธุ์ที่ได้รับผลกระทบจาก COVID-19
สุนัข – มีรายงานว่าสุนัขสองตัวในฮ่องกงถูกตรวจพบว่ามีเชื้อ COVID-19 หลังจากสัมผัสกับมนุษย์ที่ติดเชื้อ COVID-19 แต่ไม่แสดงอาการป่วยใด ๆ เจ้าหน้าที่ของฮ่องกงระบุว่าในปัจจุบันยังไม่มีหลักฐานว่าสัตว์เลี้ยงสามารถเป็นพาหะ COVID-19 ต่อมนุษย์ได้ หากสุนัขของคุณมักอยู่ที่บ้าน และไม่ได้ติดต่อกับสุนัขหรือคนอื่น ๆ และไม่มีใครในบ้านของคุณที่ติดเชื้อ COVID-19 โอกาสที่สุนัขของคุณจะติดเชื้อนั้นก็ไม่น่าเป็นไปได้
แมว – มีงานวิจัยได้ระบุว่าแมวสามารถรับ และแพร่กระจายเชื้อ COVID-19 ได้ แต่ยังไม่มีข้อมูลของการแพร่เชื้อ COVID-19 จากแมวสู่คน เจ้าของแมวควรจะรับรู้ไว้ แต่ไม่ควรจะกังวลมากไป และที่สำคัญคือไม่ควรเลิกเลี้ยง หรือนำไปปล่อย หรือนำไปทิ้ง ซึ่ง”วิฬาร์”ในครอบครองของท่าน แต่ควรจะระวังให้แมวของคุณอยู่ห่างจากแมวตัวอื่น และหากคุณติด COVID-19 ก็ควรรีบนำแมวของคุณไปฝากคนอื่นเลี้ยง
เฟอเรท งานวิจัยพบว่าตัวเฟอเรทนั้นสามารถติดเชื้อ และเกิดอาการเจ็บป่วยจาก COVID-19 ได้ นั่นหมายความว่าหากคุณหรือเฟอเรทในครอบครองของคุณป่วยจาก COVID-19 คุณทั้งสองควรแยกกันทันทีเพราะอาจจะแพร่เชื้อซึ่งกันและกันได้ คน/ตัวนึงควรได้รับการรักษาส่วนอีกคน/ตัวนึงควรได้รับการกักกันเชื้อ แต่นั่นก็เป็นข่าวดีเช่นกันเพราะเฟอเรทอาจจะช่วยเราในการพัฒนาวัคซีนในการรักษาโรคนี้ได้
เสือ – ถึงแม้จะไม่ใช่สัตว์เลี้ยงแต่ก็มีรายงานว่ามีตรวจพบเชื้อ COVID-19 เป็นครั้งแรกกับเสือตัวหนึ่งที่สวนสัตว์ Bronx เมืองนิวยอร์ก ประเทศสหรัฐอเมริกา เสือตัวนี้ถูกจับตรวจเชื้อ COVID-19 หลังจากที่เสือ และสิงโตหลายตัวแสดงอาการของโรคทางเดินหายใจ เจ้าหน้าที่สาธารณสุขเชื้อว่าแมวใหญ่เหล่านี้ได้รับเชื้อมาจากผู้ดูแลสวนสัตว์ สวนสัตว์ได้ถูกปิดในช่วงกลางเดือนมีนาคมที่ผ่านมา และเสือตัวแรกได้แสดงอาการป่วยชัดเจนในวันที่ 27 มีนาคม และไม่มีหลักฐานว่ามีสัตว์ชนิดอื่นในสวนสัตว์ที่มีอาการป่วยจากโรคนี้
การตรวจเชื้อในสัตว์เลี้ยง
บริการทดสอบทางสัตวแพทย์ IDEXX Laboratories ได้ตรวจสอบตัวอย่างนับพันจากสุนัข และแมว แต่ไม่พบตัวอย่างใดที่มีเชื้อ COVID-19 ถึงแม้ว่านี่จะเป็นข่าวดี แต่ว่าเราก็ยังไม่ได้ทำการตรวจสัตว์ทั้งหมดที่ได้มีการสัมผัสกับผู้ป่วย COVID-19
สิ่งที่ควรทำในการปกป้องทั้งคน และสัตว์จาก COVID-19
มาตรการที่ควรปฏิบัติเพื่อปกป้องตนเอง ครอบครัว และสัตว์เลี้ยง จากโรคติดเชื้อทางเดินหายใจหรือโรคติดต่ออื่น ๆ ได้แก่
- ล้างมืออย่างสม่ำเสมอด้วยสบู่เป็นเวลาอย่างน้อย 20 วินาทีต่อครั้ง หรือถ้าไม่มีสบู่ให้ใช้ ethyl alcohol 60-95% แทน
- หลีเลี่ยงการสัมผัสช่องเปิดของร่างกาย เช่น ตา หู จมูก และปาก
- หลีกเลี่ยงการอยู่ใกล้และการสัมผัสกับคนและสัตว์ที่คุณไม่มั่นใจว่าปลอดเชื้อ
- ปิดปากและจมูก เมื่อไอและจาม ถ้าเป็นไปได้ควรสวมหน้ากากอนามัยทุกครั้งเมื่อคุณออกจากบ้าน หน้ากากอนามัยของคนไม่ควรจะสวมให้กับสัตว์ เพราะไม่ได้ถูกออกแบบให้รูปร่างนั้นมีความเหมาะสมกัน และความไม่คุ้นชิ้นของสัตว์อาจจะก่อให้เกิดความเครียดได้
- อยู่ห่างจากคน และสัตว์อื่น ๆ อย่างน้อย 2 เมตร
- ปฏิบัติตามข้อกำหนดด้านสาธารณสุข หลีกเลี่ยงการรวมกลุ่มหลายคน และพยายามอยู่ในบ้าน
- ถ้าคุณหรือคนใกล้ชิดมีไข้สูงกว่า 38 องศาเซลเซียส มีอาการเจ็บคอ ให้รีบไปพบแพทย์ และกักตัวเองจนกว่าจะได้รับการยืนยันว่าคุณไม่ได้ติดเชื้อ
- หากคุณสงสัยว่าสัตว์เลี้ยงของคุณติดเชื้อให้พาสัตว์เลี้ยงของคุณไปหาหมอทันที และกักตัวจนกว่าจะได้รับการยืนยันว่าสัตว์นั้นปลอดเชื้อ
- หากคุณหรือคนใกล้ชิดติดเชื้อให้สวมใส่หน้ากากอนามัย และกักตัวให้ห่างจากทั้งคนและสัตว์ทุกชนิดไว้ และหากคุณมีคนและสัตว์ที่ต้องดูแล ให้หาผู้อื่นมาดูแลให้แทน
การป้องกันการติดเชื้อให้กับสัตว์เลี้ยง
อย่างแรกที่ควรทำคือการติดต่อกับสัตวแพทย์ ถ้าเป็นไปได้ควรใช้สัตวแพทย์สัญจรเพื่อลดการติดต่อกับคน และสัตว์อื่น สัตวแพทย์จะช่วยคุณกำหนดการป้องกันที่สัตว์เลี้ยงมีโดยพิจารณาจากปัจจัยเสี่ยงของสถานการณ์ในพื้นที่นั้น ๆ
โดยปกติแล้วเพื่อป้องกันสัตว์เลี้ยงของคุณจากโรคระบบทางเดินหายใจ จะใช้วิธีการให้สัตว์นั้นฉีดวัคซีน Bordetella, parainfluenza และ Canine influenza ซึ่งเป็นโรคทางเดินหายใจที่ป้องกันได้ในสัตว์เลี้ยง
วิธีการรักษา ถ้าคุณหรือสัตว์ของคุณป่วยให้พบแพทย์ทันทีเพื่อการรักษาที่ถูกต้อง การหายารับประทานเองไม่เป็นที่แนะนำอย่างยิ่ง
ถอดความและเรียบเรียงจาก COVID-19: Coronavirus & Pets FAQ
ถอดความและเรียบเรียงโดย วณัฐพงศ์ ศิริวิภานันท์ เจ้าหน้าที่ฝ่ายวิชาการ มูลนิธิสืบนาคะเสถียร
