โคโลบัสแดง – เป็นหนึ่งในสายพันธุ์ลิงที่พบได้เฉพาะในป่าของทวีปแอฟริกา ปัจจุบันตกอยู่สถานะเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ (Endangered species) จากการประเมินของ IUCN Redlist
เหตุผลอันน่าเศร้านั้นมาจากคนในอดีตเข้าใจ (ผิด) ว่าเจ้าโคโลบัสแดงเป็นสัตว์มีพิษเพียงเพราะพฤติกรรมการกินที่ชอบเด็ดเอาแต่ยอดอ่อนมาเคี้ยวเป็นอาหาร
เมื่อไม่มียอดใหม่ให้เติบโต (เพราะถูกกินหมด) ต้นไม้ (บางชนิด) ก็เฉาตายลงไปในที่สุด
ในความเป็นจริง สิ่งที่เกิดขึ้นคือส่วนหนึ่งของการควบคุมสมดุลในระบบนิเวศ ไม่ให้พืชชนิดใดชนิดหนึ่งมีมากเกินไป – ไม่ใช่เพราะลิงมีพิษอันตรายฆ่าชีวิตใครได้
เป็นโชคดีที่เราเข้าใจความเป็นไปของธรรมชาติได้ก่อนเกิดโศกนาฏกรรมฆ่าล้างเผ่าพันธุ์จนสิ้นสูญ
ปัจจุบัน ประชากรกลุ่มที่เหลือได้ใช้ชีวิตอย่างเป็นสุขอยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติโจซานี บนหมู่เกาะแซนซิบา ประเทศแทนซาเนีย – ที่อยู่เพียงแห่งเดียวของสัตว์เฉพาะถิ่นสายพันธุ์นี้
อย่างไรก็ตาม เมื่อกาลเวลาเปลี่ยนไป ลิงโคโลบัสแดงก็ต้องเผชิญกับภัยคุกคามรูปแบบใหม่ ที่มีโอกาสทำให้สายพันธุ์ของพวกมันต้องพบวิกฤตการสูญพันธุ์เป็นครั้งที่สอง
ซึ่งเรื่องราวในปัจจุบัน มีเหตุผลมาจากการตัดถนนเพื่อการท่องเที่ยวในพื้นที่อุทยานแห่งชาติ
นักวิจัยจาก WCS ในแอฟริกา เล่าว่า สัตว์ป่าต่างๆ รวมถึงลิงโคโลบัสแดงเคยคุ้นชินกับการออกเดินทางหาอาหารไปทั่วผืนป่าอย่างมีอิสระ แต่เมื่อมีถนน (เพื่อการท่องเที่ยว – สร้างขึ้นในปี 1996) ตัดผ่าคั่นกลาง – ป่าอนุรักษ์ที่เคยปลอดภัยก็ไม่ใช่บ้านอันแสนสุขอีกต่อไป
จากการเฝ้าศึกษาผลกระทบที่เกิดขึ้น พบว่า ในทุกๆ ปีมีลิงโคโลบัสแดงอย่างน้อย 12-15% ตายเพราะอุบัติเหตุบนท้องถนน
และยิ่งน่าเศร้าหนักเมื่อพบว่าลิงที่ถูกรถชนนั้น ส่วนใหญ่เป็นลิงหนุ่มสาวที่มีศักยภาพในการขยายเผ่าพันธุ์
นอกจากลิงแล้วก็ยังมีสัตว์ป่าอีกหลายชนิดที่ตายเพราะอุบัติเหตุเช่นหนูผีช้างกระรอกหรือพังพอนตลอดจนลิงสายพันธุ์อื่นๆ
แต่สัตว์ที่จบชีวิตลงเพราะถูกรถชนเยอะที่สุดคือ ลิงโคโลบัสแดง
หนึ่งในทางออกที่นักวิจัย นักอนุรักษ์ และผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับพื้นที่อนุรักษ์พยายามช่วยกันแก้ไข คือการติดเนินลูกระนาด เพื่อชะลอความเร็วให้กับรถยนต์ที่วิ่งผ่านอุทยานฯ
ซึ่งช่วยลดอัตราการเสียชีวิต ของลิงโคโลบัสแดงลงได้ในระดับหนึ่ง
จากการเก็บข้อมูลในช่วงปี 2016 – 2019 หลังติดตั้งเนินลูกระนาดแล้ว พบว่า (ยังมี) ลิงโคโลบัสแดงนอนตายข้างถนน เฉลี่ยอย่างน้อยหนึ่งตัวในทุกๆ หกสัปดาห์
แม้แนวโน้มจะลดการสูญเสียได้มากขึ้น แต่ก็ยังไม่อาจรักษาชีวิตได้ทุกตัว
ตามรายงานของ IUCN Redlist คาดว่าลิงโคโลบัสแดงน่าจะเหลืออยู่ราว 5,000 ตัว
เรื่องราวของลิงโคโลบัสแดงในอุทยานแห่งชาติโจซานี ประเทศแทนซาเนีย ไม่ใช่ปัญหาใหม่ของการอนุรักษ์สายพันธุ์สิ่งมีชีวิตในป่าใหญ่
เรื่องนี้เป็นภัยอันตราย ที่ส่งผลกระทบต่อสัตว์ป่าหลายชนิด ทั่วทุกภูมิภาคโลก
แม้แต่ประเทศไทยเองก็พบปัญหาแบบเดียวกัน (เช่นในอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่)
อันถือเป็นอีกหนึ่งความท้าทายของงานอนุรักษ์ในปัจจุบัน
อ้างอิง
- Zanzibar Red Colobus
- One of Africa’s Rarest Primates Protected by… Speedbumps
- The implications of vehicle collisions for the Endangered endemic Zanzibar red colobus Piliocolobus kirkii
ผู้เขียน
โซเชียลมีเดียที่เขียนบันทึกประเด็นปัญหาสิ่งแวดล้อมในยุคแอนโทโปรซีน
