ทุกสิ่งมีชีวิตบนโลกล้วนแล้วแต่มีความสำคัญต่อระบบนิเวศ โดยเป็นส่วนหนึ่งของวัฎจักรของธรรมชาติในการรักษาสมดุลของสิ่งแวดล้อมนั้นไว้หากแต่จำนวนประชากรที่มากเกินไปอาจนำมาสู้ผลร้ายทางอ้อมต่อสิ่งมีชีวิตใดชนิดหนึ่ง
ยุงซึ่งมักถูกมองว่าเป็นสัตว์รบกวนหากแต่ในความสำคัญทางนิเวศวิทยา ตัวอ่อนพวกมันทำหน้าที่เป็นแหล่งอาหารของสัตว์หลายชนิด อาทิ ลูกน้ำเป็นอาหารของปลา และยุงตัวเต็มวัยเป็นอาหารของนก ค้างคาว และแมงมุม
นอกจากนี้ ยุงยังช่วยในการผสมเกสรในขณะที่กินน้ำหวาน หากแต่เฉพาะตัวเมียที่กินเลือดเพื่อเป็นสารอาหารในการวางไข่ ในระบบนิเวศทางน้ำ ลูกน้ำยุงลายช่วยในการนำสารอาหารกลับมาใช้ใหม่โดยการทำลายสารอินทรีย์
อย่างไรก็ตาม บทบาทในสายใยอาหารและความสมดุลทางนิเวศน์นี้ ขัดแย้งกับความเสี่ยงด้านสุขภาพที่เป็นพาหะนำโรคร้ายหลายชนิด
เนื่องจากอุณหภูมิภูมิอากาศของโลกที่สูงขึ้น ยุงซึ่งเป็นสัตว์ที่คร่าชีวิตมนุษย์มากที่สุดในโลกจึงมีจำนวนประชากรเพิ่มมากขึ้นและเกินจำนวนปกติ การเติบโตอย่างรวดเร็วนี้ได้เพิ่มจำนวนโรคร้ายที่มียุงเป็นพาหะ ซึ่งเป็นความท้าทายที่สำคัญสำหรับระบบสาธารณสุขทั่วโลก
ภาวะโลกร้อนส่วนใหญ่มีสาเหตุมาจากการเพิ่มขึ้นของก๊าซเรือนกระจกอันเนื่องมาจากกิจกรรมของมนุษย์ ส่งผลให้อุณหภูมิโลกสูงขึ้น อุณหภูมิที่เพิ่มขึ้นนี้ส่งผลกระทบอย่างมีนัยสำคัญต่อวงจรชีวิตและแหล่งที่อยู่อาศัยของยุงที่สามารถเจริญเติบโตได้ดีในสภาพแวดล้อมที่อบอุ่นและชื้น การเปลี่ยนแปลงของอุณภูมิของโลกส่งผลให้ภูมิภาคที่มีอากาศหนาวเย็นจะอุ่นขึ้น แมลงเหล่านี้ก็จะพบพื้นที่ใหม่สำหรับอาศัยและผสมพันธุ์ อุณหภูมิที่สูงขึ้นจะทำให้วงจรการผสมพันธุ์สั้นลง ส่งผลให้การสืบพันธุ์เร็วขึ้นและมีประชากรยุงเพิ่มมากขึ้น ยิ่งไปกว่านั้น สภาพอากาศที่ร้อนขึ้นสามารถเร่งการเจริญเติบโตของเชื้อโรคในยุงได้ ทำให้พวกมันมีประสิทธิภาพในการแพร่เชื้อโรค
ยุงเป็นพาหะของโรคที่อันตรายที่สุดในโลก พวกมันแพร่โรคโดยการกัดมนุษย์และฉีดเชื้อโรคเข้าสู่กระแสเลือด มาลาเรีย ไข้เลือดออก ไวรัสซิกา ชิคุนกุนยา และไวรัสเวสต์ไนล์ ล้วนเป็นโรคที่มีผลกระทบต่อสุขภาพอย่างรุนแรง โรคเหล่านี้ก่อให้เกิดผลกระทบสำคัญต่อสังคมและเศรษฐกิจ อีกทั้งยังสร้างผลกระทบอย่างไม่สมสัดส่วนต่อชุมชนที่ยากจนที่มีข้อจำกัดในการเข้าถึงการรักษาพยาบาลและมาตรการป้องกันที่ไม่เพียงพอ
นอกจากนี้ ระบบการรักษาพยาบาลอาจมีภาระมากเกินไปส่งผลให้ ประสิทธิภาพการทำงานลดลงอันเนื่องจากอัตราการเกิดโรคที่มากขึ้น รวมไปถึงการท่องเที่ยวในพื้นที่ที่ได้รับผลกระทบจากยุงก็อาจลดลงเช่นกัน
การเพิ่มขึ้นของแหล่งที่อยู่อาศัยของยุงที่เกิดจากภาวะโลกร้อนได้แพร่กระจายโรคที่ไปยังพื้นที่ที่ไม่เคยได้รับผลกระทบมาก่อน การขยายตัวของประชากรยุงในทางภูมิศาสตร์นี้ได้สร้างความท้าทายอย่างมากสำหรับระบบสาธารณสุข เนื่องจากขาดประสบการณ์ หรือรับมือไม่ทันกับโรคชนิดใหม่ที่มาจากพื้นที่อื่น อาทิ การที่ผู้ป่วยไม่มีภูมิคุ้มกันหรือไม่ได้รับวัคซีนมาก่อน
ประเทศไทยกำลังเผชิญกับความท้าทายที่สำคัญเกี่ยวกับโรคที่มียุงเป็นพาหะ โดยเฉพาะอย่างยิ่งโรคมาลาเรียและไข้เลือดออก ซึ่งได้รับอิทธิพลจากภาวะโลกร้อนและปัจจัยอื่น โดยมีเป้าหมายในการกำจัดโรคไข้มาลาเรียให้หมดไปภายในปี พ.ศ. 2567 เป้าหมายนี้เป็นส่วนหนึ่งของโครงการ E-2025 ขององค์การอนามัยโลก
การเพิ่มขึ้นของโรคมีสาเหตุมาจากหลายปัจจัยหนึ่งในนั้นคือผู้คนที่ข้ามจากเมียนมาร์มาไทย โดยมีอัตราการติดเชื้อสูงขึ้นโดยเฉพาะในจังหวัดตามแนวชายแดน เช่น ตาก แม่ฮ่องสอน กาญจนบุรี ราชบุรี และประจวบคีรีขันธ์ ในปี พ.ศ. 2565 มีผู้ติดเชื้อกว่า 90 เปอร์เซ็นต์ ไม่แสดงอาการ ส่งผลให้เกิดความท้าทายในการควบคุมการแพร่กระจายของโรค
การระบาดของโรคไข้เลือดออกอย่างรุนแรงในปีที่แล้ว มีจำนวนผู้ป่วยที่เพิ่มขึ้นกว่าอดีต โดยมีรายงานการติดเชื้อมากกว่า 24,030 ราย และผู้เสียชีวิตกว่า 20 รายในช่วงครึ่งแรกของปี พ.ศ. 2566 อีกทั้งอัตราการติดเชื้อที่เพิ่มสูงขึ้นถึง 4.2 เท่า โดยเกิดจาก สภาพอากาศ รวมถึงปริมาณน้ำฝนที่เพิ่มขึ้นและผลกระทบของปรากฏการณ์เอลนีโญ เป็นปัจจัยที่ทำให้เกิดสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการเพิ่มประชากรของยุง
ในขณะที่โลกของเรายังคงอุ่นขึ้น รอยเท้าทางภูมิศาสตร์ของแหล่งที่อยู่อาศัยของยุงก็จะขยายตัว การแพร่กระจายอย่างรวดเร็วของโรคร้าย ในพื้นที่ที่ไม่เคยเกิดโรคระบาดเหล่านี้มาก่อนเป็นสัญญาณที่ชัดเจนว่าการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศไม่ได้เป็นเพียงปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมเท่านั้น แต่ยังเป็นตัวเร่งให้เกิดภาวะฉุกเฉินด้านสุขภาพทั่วโลก
การต่อสู้กับการเพิ่มขึ้นของโรคที่มียุงเป็นพาหะในบริบทของสภาพอากาศที่เปลี่ยนแปลงไปนั้น จำเป็นต้องได้รับการยอมรับถึงความเชื่อมโยงกันของสุขภาพและสิ่งแวดล้อม นโยบายที่มุ่งเป้าไปที่การบรรเทาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นไม่เพียงแต่รักษาสิ่งแวดล้อมของเราเท่านั้น แต่ยังปกป้องทรัพยากรอันมีค่าที่สุดของเรา นั่นก็คือ ชีวิตมนุษย์
อ้างอิง
- Combating Dengue Outbreak and Addressing Overlapping Challenges with COVID-19
- Malaria makes a comeback
- What is the E-2025 initiative by WHO?
- นักกีฏวิทยา ชี้ ปัจจัยโลกร้อน “ยุงเพิ่มจำนวน-โตไว-ผสมพันธุ์เร็วขึ้น”
- องค์การอนามัยโลกเตือน ‘ภาวะโลกร้อน’ ทำให้โรคที่มียุงเป็นพาหะแพร่ระบาดหนัก
ผู้เขียน
ชายหนุ่มผู้หลงไหลในกาแฟไม่ใส่น้ำตาล รักการเดินทางไปกับสินค้าของแบรนด์ Patagonia
