การชิงเผาหรือเผาตามกำหนด คือการควบคุมการเผาทุ่งหญ้า ป่าไม้ และพื้นที่ธรรมชาติอื่นๆ กระบวนการนี้ดำเนินการภายใต้เงื่อนไขที่มีการวางแผนและควบคุมอย่างรอบคอบเพื่อให้บรรลุเป้าหมายที่เฉพาะเจาะจง เช่น การลดปริมาณเชื้อเพลิง การปรับปรุงสภาพที่อยู่อาศัย และการฟื้นฟูระบบนิเวศ การเผาตามกำหนดเป็นเครื่องมือสำคัญที่สามารถช่วยควบคุมไฟป่าไม่ให้มีความรุนแรงมากเกินไป ทั้งยังช่วยลดปัญหาฝุ่นควันได้อีกด้วย
การชิงเผาจะดำเนินการในช่วงแรกของฤดูปลูกก่อนที่พืชจะโตเต็มที่ ช่วงเวลานี้ของปีเป็นช่วงเวลาที่เหมาะสม เนื่องจากพืชพันธุ์ไม้ยังคงชื้น ทำให้มีโอกาสน้อยที่ไฟจะลุกลามจนควบคุมไม่ได้ โดยจะดำเนินการในช่วงเช้าตรู่หรือช่วงบ่ายเมื่อลมต่ำและความชื้นสูง
การชิงเผาทำงานอย่างไร..?
การชิงเผาเป็นกระบวนการที่มีการควบคุมสูงซึ่งเกี่ยวข้องกับการวางแผนและการดำเนินการอย่างรอบคอบ ขั้นตอนแรกในการเผาตามที่กำหนดคือการสร้างแผนการที่สรุปเป้าหมายเฉพาะของการเผา เผาในพื้นที่ขนาดเท่าไหร ลมเป็นอย่างไร ความชื้นเป็นอย่างไร เงื่อนไขที่ต้องปฏิบัติตามเพื่อความปลอดภัย และขั้นตอนในการดำเนินการเผา อย่างในกรณีของอุทยานแห่งชาติออบหลวงที่ได้ร่วมมือกับสถานีควบคุมไฟป่าจัดการอบรมชาวบ้านในพื้นที่เพื่อสร้างความรู้ความเข้าใจถึงมาตรการชิงเผาเพื่อลดปัญหาไฟป่าและวางแผนร่วมกันในการดำเนินงาน (การดำเนินการชิงเผาไม่ควรเกิน 1 ตารางกิโลเมตรต่อหนึ่งพื้นที่ชิงเผา หรือไม่ควรเกิน 625 ไร่)
เมื่อวางแผนแล้ว จะเลือกพื้นที่เฉพาะที่จะเผาและเตรียมการเผา ซึ่งอาจเกี่ยวข้องกับการกำจัดเศษขยะ เคลียร์แนวกันไฟ และตรวจสอบให้แน่ใจว่าไม่มีอันตรายที่อาจทำให้ไฟลุกลามจนควบคุมไม่ได้
ในวันที่เผา ต้องตรวจสอบสภาพอากาศเพื่อให้แน่ใจว่าสามารถดำเนินการเผาได้อย่างปลอดภัย การเผาไหม้จะเริ่มในพื้นที่เฉพาะและจัดการอย่างระมัดระวังเพื่อให้แน่ใจว่าจะไม่ลุกลามเกินพื้นที่ที่กำหนด
หลังจากการเผาเสร็จสิ้น จะดำเนินการตรวจสอบพื้นที่เพื่อให้แน่ใจว่าไฟดับสนิทและไม่มีจุดร้อนที่สามารถจุดไฟได้อีก
ประโยชน์ของการชิงเผา
ประโยชน์หลักประการหนึ่งคือการลดความเสี่ยงของไฟป่า การกำจัดพืชที่ตายแล้วและแห้ง การชิงเผาจะช่วยลดปริมาณเชื้อเพลิงที่มีอยู่สำหรับไฟป่าที่จะแพร่กระจาย ทำให้ง่ายต่อการควบคุมไฟป่าหากเกิดขึ้น
การชิงเผายังสามารถส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืชที่ต้องการ อย่างป่าเต็งรังที่ต้องใช้ไฟในการสืบพันธุ์และเจริญเติบโตอย่างน้อย 2 – 3 ปีต่อครั้ง แต่ถ้ามีมากเกินไปมันจะเสื่อมโทรมลงเรื่อย ๆ กลายเป็นป่าเต็งรังแคระและค่อย ๆ กลายเป็นสภาพทุ่งหญ้าในที่สุด แต่ในทางตรงกันข้ามถ้าเราฟ้องกันไฟไปเรื่อย ๆ มันก็จะทำให้สังคมพืชเกิดการเปลี่ยนแปลงเช่นเดียวกัน สภาพมันจะชื้นขึ้น เราสามารถส่งเสริมการเติบโตของพันธุ์พืชเหล่านี้และปรับปรุงสุขภาพโดยรวมของระบบนิเวศโดยใช้การชิงเผา นอกจากนี้ยังสามารถใช้การเผาตามกำหนดเพื่อควบคุมชนิดพันธุ์ที่รุกรานและปรับปรุงที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่า สัตว์ป่าหลายชนิด
และนอกจากเรื่องของระบบนิเวศแล้ว ยังมีเรื่องของ ฝุ่นควัน อีกด้วย อย่างในภาคเหนือที่เราเห็นกันอยู่ ณ ตอนนี้ การชิงเผาสามารถช่วยลดความรุนแรงของ “ควัน” ลงได้ เพราะถ้าเราจุดไฟภายใต้การควบคุม ควัน ก็ย่อมถูกควบคุมตามไปด้วย แต่การจุดไฟย่อมเกิดผลกระทบแน่นอน แต่มันจะไม่รุนแรงและสามารถควบคุมอยู่ในขอบเขตที่จำกัดได้
การชิงเผาเป็นเครื่องมือที่มีค่าเพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ในการลดความเสี่ยงของไฟป่า การส่งเสริมการเติบโตของพันธุ์พืชที่ต้องการ การควบคุมสายพันธุ์ที่รุกราน และการปรับปรุงที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่า ลดปัญหาฝุ่นควัน สามารถช่วยรักษาระบบนิเวศที่ดีและยั่งยืนได้ อย่างไรก็ตาม การชิงเผาต้องมีการวางแผนและดำเนินการอย่างรอบคอบตามหลักวิชาการ สร้างแผนการเผาไหม้ที่มีประสิทธิภาพ เพื่อความปลอดภัยและบรรลุผลตามที่ต้องการ ทั้งยังต้องอาศัยความร่วมมือจากภาครัฐชุมชนในพื้นที่ ความเข้าใจเองก็เป็นส่วนสำคัญเพราะยังมีหลายคนที่ยังมองประเด็นเรื่องของการเผาในแง่ลบ ไม่ใช่ทุกคนที่สามารถเผาและบอกว่าสิ่งนี้คือการชิงเผาได้
อ้างอิง
- การชิงเผา (ศูนย์วิจัยป่าไม้ คณะวนศาสตร์)
- ภาพ เกศรินทร์ เจริญรักษ์
ผู้เขียน
เราไม่มีทางอนุรักษ์สิ่งที่เราไม่เห็นคุณค่า และเราไม่มีทางเห็นคุณค่าถ้าเราไม่รู้จักมัน
