เสือปลา มัจฉาพยัคฆ์ ตอนที่ 2 : วิวัฒนาการที่จำแนกเสือปลาออกจากเสือชนิดอื่น

เสือปลา เป็นสัตว์ในวงศ์เสือและแมว (Felidae) เช่นเดียวกับ เสือโคร่ง และสิงโต แต่ส่วนเสือปลาถูกจัดเป็นกลุ่มเสือและแมวขนาดเล็ก อยู่อันดับกลุ่มของ Prionailurus โดยมีเครือญาติอีก 3 ชนิด ประกอบไปด้วย แมวดาว (Prionailurus bengalensis) หรือ Leopard cat, แมวป่าหัวแบน (Prionailurus planiceps) หรือ Flat-headed cat และ แมวจุดสีสนิม (Prionailurus rubiginosus) หรือ Rusty spotted cat ซึ่งกลุ่มเสือและแมวในกลุ่มนี้ทั้งหมดจะแพร่กระจายอยู่ในพื้นที่ทวีปเอเชียกลาง เอเชียใต้ ไปจนถึงเอเชียตะวันออก และตะวันออกเฉียงใต้ 

ในปัจจุบันทั่วโลกของเราสามารถที่จะจัดจำแนกชนิดของสัตว์ในวงศ์เสือและแมว (Felidae) ได้ทั้งหมด 40 ชนิด แต่โดยการพัฒนาของวิทยาศาสตร์ที่ไม่หยุด สามารถจัดจำแนกทางพันธุวิศวกรรม พันธุศาสตร์ ในระดับเซลล์ ระดับไมโทคอนเดีย (Gennetic) อาจจะทำให้สัตว์กลุ่มแมว และเสือบางชนิดถูกยุบรวมชนิดได้ อาจหมายรวมถึงชนิดย่อยต่าง ๆ ของในแต่ละชนิดด้วยตามนวัฒนกรรม และความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์ รวมกับการจำแนกทางโครงสร้างลักษณะร่างกาย (Morphology) ทำให้พวกเราทราบถึงสายวิวัฒนาการเท่าที่เรารู้จักในปัจจุบัน 

​โดยวิวัฒนาการกลุ่มแมวที่เริ่มจำแนกกันในยุคแรกเมื่อประมาณ 11.5 ล้านปีก่อน ได้แก่ กลุ่มของแมวขนาดเล็กที่เริ่มแยกจากกลุ่มแมวขนาดใหญ่ คือ สิงโต เสือโคร่ง และเสือดาว 

กลุ่มแมวขนาดเล็กกลุ่มแรกประมาณ 10 ล้านปีก่อน 

​กลุ่มแมวขนาดเล็กกลุ่มแรกวิวัฒนาการแยกออกไปเป็นเชื้อสาย Caracal และแยกออกจากกันเป็นสองกลุ่มเมื่อประมาณ 6.3 ล้านปีก่อน คือ อันดับ Leptalulus ได้แก่ Serval และอันดับ Caracal ได้แก่ africal golden cat  

กลุ่มแมวขนาดเล็กกลุ่มที่สองประมาณ 9.8 ล้านปีก่อน

​เมื่อถึงประมาณ 9.8 ล้านปี กลุ่มที่สองพัฒนาแยกออกมาเป็นเชื้อสาย Ocelot และเมื่อประมาณ 3.1 ล้านปีที่ผ่านมา จึงแยกกันออกเป็น 6 ชนิดที่อยู่ในอันดับ Leopardus ได้แก่ Northem tiger cat, Southem tiger cat, Guina, Geoffroy’s cat, Adean cat, Pampas cat, Magary, Ocelot

กลุ่มแมวขนาดเล็กกลุ่มที่สามประมาณ 8.8 ล้านปีก่อน

​เมื่อถึงประมาณ 8.8 ล้านปีก่อน กลุ่มที่สามก็พัฒนาแยกออกมา และอีกไม่นาน 8.1 ล้านปีก็พัฒนาแยกออกจากกันเป็นสองกลุ่ม คือกลุ่มของ Lynx โดย แบ่งเป็น 2 ช่วง ประมาณ 5.5 ล้านปีก่อน เชื้อสาย Bay cat ได้แยกออกมาเป็นสองสาย คือกลุ่มหนึ่งอันดับ pardofeli ได้แก่ Marble cat และ อันดับ catopuma ได้แก่ Bay cat , Asiantic godencat ในขณะที่อีกกลุ่มต้องรอถึง 3.5 ล้านปีก่อน เชื้อสายอันดับของ Lynx จึงได้แยกเป็น 4 ชนิด ได้แก่ แมวลิงซ์ไอบีเรีย (Iberian lynx) แมวลิงซ์ยูโรเชีย (Euriasian lynx) แมวลิงซ์แคนาดา (canada lynx) และแมวบ๊อบ (Bob cat)

กลุ่มแมวขนาดเล็กกลุ่มที่สี่ประมาณ 8.2 ล้านปีก่อน

​เมื่อประมาณ 8.2 ล้านปีก่อน อันเป็นช่วงเวลาก่อนที่แมวขนาดเล็กกลุ่มที่สามกลุ่ม จะแยกตัวในกลุ่มของสายของ Lynx  ซึ่งแมวกลุ่มที่สี่ก็เริ่มพัฒนาแยกออก เป็นกลุ่มเชื้อสาย Puma ซึ่งเมื่อถึงช่วงเวลา 5 ล้านปีก่อน จึงแยกออกเป็นสามอันดับ Acinonyx คือ เสือชีต้า (Cheetah)  อันดับ Herpailurus คือ เสือจากัว (Jaguarundi) และอันดับ Puma คือ เสือพูม่า (Puma)

กลุ่มแมวขนาดเล็กกลุ่มที่ห้าประมาณ 7.3 ล้านปีก่อน

​เมื่อประมาณ 7.3 ล้านปีก่อน กลุ่มที่ห้าจะเริ่มแยกสายวิวัฒนาการออกมา การเป็นกลุ่ม Leopard cat และแยกสายอีกครั้งเมื่อ 6 ล้านปีก่อน เป็นสองกลุ่ม คือกลุ่มแรกอันดับ Oticolobus คือ แมวพัลลัส (Pallas’s cat)  และกลุ่มที่สองอันดับ Prionailurus คือ แมวดาว (Leopard cat) เสือปลา (Fishing cat) แมวป่าหัวแบน (Flat-headed cat) และแมวจุดสีสนิม (Rusty spotted cat) 

กลุ่มแมวขนาดเล็กกลุ่มที่ห้าประมาณ 4.2 ล้านปีก่อน 

​เมื่อประมาณ 4.2 ล้านปีก่อน แมวกลุ่มสุดท้ายที่แยกสายออกมา เชื้อสายของ Dometic cat แบ่งเป็น 5 ชนิด แมวป่า (Wild cat) ,Chinese mountain cat แมวทราย (Sand cat) แมวตีนดำ (Black-foot cat) และเสือกระต่าย (Jungle cat)

จากการจัดสายวิวัฒนาการดังกล่าวของกลุ่มเสือ และแมวขนาดเล็กของนักวิทยาศาสตร์ ทำให้เราทราบว่า ‘เสือปลา’ มีความเป็นญาติใกล้ชิดกับ ‘แมวดาว’ ‘แมวป่าหัวแบน’ และ ‘แมวลายด่างสนิม’ ซึ่งแยกสายวิวัฒนาการร่วมกันมาเมื่อ 7 ล้านกว่าปี ก่อนหน้า ซึ่งยังร่วมกับอันดับ Oticolobus ในแมวพัลลัส 

เมื่อเราเอาความรู้ประกอบในเรื่องของทางสัตวภูมิศาสตร์ (Zoogeography) เข้ามาร่วมพิจารณาแล้ว เราจะพบว่าอันดับ Prionailurus มีการแพร่กระจายของสัตว์ทั้งสี่ชนิดนี้อยู่ในเอเชียใต้ไล่มาจนถึงเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งก็เป็นการสอดคล้องกับการจัดสายวิวัฒนาการดังกล่าว

ร่วมสนับสนุนการทำงานและรักษาป่าใหญ่กับมูลนิธิสืบนาคะเสถียร 

อ้างอิง
Felidae Species List by Genus – Wild Cat List by Genus (wildcatfamily.com)
Fishing cat | Smithsonian’s National Zoo (si.edu)
Mammals of Thailand (บุญส่ง เลขะกุล, Jefferey A. McNeely, 1977)
บทความ รุจิระ มหาพรหม
ภาพเปิดเรื่อง Fishing Cat | San Diego Zoo Animals & Plants