7 ผู้ยิ่งใหญ่ แห่งผืนป่าห้วยขาแข้ง ประกอบด้วย เสือโคร่ง สมเสร็จ ควายป่า วัวแดง กระทิง ช้างป่า และเสือดำ
สมมติว่าเรากำลังเดินทางไปท่องเที่ยวเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง โดยเริ่มต้นจากกรุงเทพมหานคร วิ่งมาตามถนนสายเอเชีย แล้วเลี้ยวซ้ายตามป้ายบอกทางไปจังหวัดอุทัยธานี
เส้นทางจะพาเราวิ่งข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาที่ผ่านการบรรจบกับ ‘ห้วยทับเสลา’ ลำน้ำหลักสายหนึ่งของจังหวัดอุทัยธานี
ต่อไปไม่ไกล (บริเวณสามแยกสะแกกรัง ถนนทางหลวงหมายเลข 333) เราจะพบรูปปั้นสัตว์ป่า 7 ตัว ถูกสร้างประดับไว้ตรงเกาะกลางถนน อันประกอบด้วย เสือโคร่ง สมเสร็จ ควายป่า วัวแดง กระทิง ช้างป่า และเสือดำ
ที่รูปปั้นเสือดำ ซึ่งปรากฎเป็นตัวสุดท้ายถูกออกแบบพิเศษกว่าใคร เป็นรูปปั้นเสือดำกำลังนอนหลับตาพริ้มอยู่บนแท่นสัญลักษ์มรดกโลก – เครื่องหมายที่บ่งบอกว่าผืนป่าห้วยขาแข้ง (และทุ่งใหญ่นเรศวร) มีความสำคัญในฐานะแหล่งทรัพยากรธรรมชาติที่มีความอุดมสมบูรณ์ระดับโลก
โดยคณะกรรมการมรดกโลกแห่งอนุสัญญาคุ้มครองมรดกทางวัฒนธรรมและธรรมชาติของโลก ได้ประกาศเมื่อปี พ.ศ. 2534 ให้เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่-ห้วยขาแข้ง เป็นมรดกโลกด้วยคุณสมบัติในการเป็นแหล่งธรรมชาติที่มีความโดดเด่นเป็นพิเศษ ด้วยความเป็นเลิศทางชีวภาพ เป็นผืนป่าใหญ่ครอบคลุมพื้นที่กว่า 6,222 ตารางกิโลเมตร ตามแนวชายแดนไทย-พม่า เป็นแหล่งธรรมชาติที่มีความสวยงาม และเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของพันธุ์พืชและสัตว์ป่านานาชนิด รวมทั้งประเภทที่หายากกำลังจะสูญพันธุ์ไป
สำหรับรูปปั้นสัตว์ทั้ง 7 ชนิดนี้ เป็นสัตว์ป่าที่พบได้ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง และมีคำเรียกขานว่าเป็น ‘7 ผู้ยิ่งใหญ่’ แห่งห้วยขาแข้ง
โดยความหมายแล้ว คำว่า ‘ผู้ยิ่งใหญ่’ ไม่ได้หมายความเพียงขนาดสรีระของร่างกาย แต่เป็นความสำคัญที่เรียกว่า ‘ดัชนีชี้วัดความอุดมสมบูรณ์ของป่าห้วยขาแข้ง’
เพราะสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมทั้ง 7 ชนิดมีความต้องการเฉพาะตัวที่แตกต่างกัน ไม่ว่าจะเป็นเรื่องอาหาร หรือถิ่นที่อยู่อาศัย
เสือโคร่งจะล่าสัตว์กีบ เช่น กวางป่า กระทิง วัวแดง ไปจนถึงสัตว์กีบขนาดใหญ่อื่นๆ อย่าง สมเสร็จ ควายป่า และช้างป่า
หากขาดซึ่งสัตว์เหล่านี้ เสือโคร่งก็ยากจะเอาชีวิตรอดในป่าได้
และการล่าเหยื่อของเสือก็ไม่ได้มีความหมายแต่การอยู่รอด แต่ยังเป็นหน้าที่คัดสรรสายพันธุ์ที่แข็งแรงของสัตว์ชนิดต่างๆ ให้คงอยู่ต่อไป
ขณะที่ช้างป่าจะชอบอยู่รวมกันเป็นฝูง ส่วนสมเสร็จหรือและเสือโคร่งจะชอบใช้ชีวิตตามลำพัง มีอาณาเขตเป็นของตัวเอง
หรือกระทิง ที่อยู่ได้ทั้งในป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรัง ป่าดิบแล้ง ป่าดิบเขา ไปจนถึงป่าเสื่อมโทรม แต่ก็มีเงื่อนไขว่าต้องมีแหล่งน้ำอยู่ไม่ไกลจากถิ่นที่อยู่มากนัก เพราะทนทานต่อการอดน้ำได้ไม่นาน
สมเสร็จ ยังถือเป็นนักปลูกป่าตัวยง พวกเขามีความสามารถในการช่วยกระจายพันธุ์ไม้ในป่า เนื่องด้วยอาหารที่สมเสร็จกินนั้นประกอบด้วยพืชและผลไม้ทั้งเล็กและใหญ่ นำพาเมล็ดพืชเหล่านั้นไปเติบโตยังพื้นที่ที่เหมาะสมต่อไป
เหล่านี้ หมายความว่าเราต้องมีพื้นที่เพียงพอต่อการรองรับประชากรของสัตว์ชนิดต่างๆ ตลอดจนความอุดมสมบูรณ์ทางนิเวศวิทยาอย่างเหมาะสม ถึงจะอนุรักษ์สัตว์เหล่านี้ได้ทั้งหมด
และก็เป็นเหตุและผลของเกณฑ์การรับรองมรดกโลก ตามข้อที่ระบุว่า “เป็นถิ่นที่อยู่อาศัยของชนิดสัตว์และพันธุ์พืชที่หายาก หรือที่ตกอยู่ในสภาวะอันตราย แต่ยังคงสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ ซึ่งรวมถึงระบบนิเวศอันเป็นแหล่งรวมความอุดมสมบูรณ์ของพืชและสัตว์ที่ทั่วโลกให้ความสนใจด้วย”
สำหรับรูปปั้นสัตว์ป่า ที่ปรากฎโฉมไว้ปากทางเข้าเมืองอุทัยธานีก่อนจะไปพบกับบ้านของสัตว์ป่าของจริง สร้างแล้วเสร็จเมื่อปี 2558 ปั้นโดยคุณนิติริวัฒน์ ขันทนันต์ดำ และคุณวันชัย ชวาลาภรณ์
ผู้เขียน
ทำงานอิสระที่เกี่ยวข้องกับหนังสือ การเขียน เรื่องสิ่งแวดล้อมและดนตรีนอกกระแส - เวลาส่วนใหญ่ของชีวิตใช้ไปกับการนั่งมองความเคลื่อนไหวของใบไม้และสายลม
