สมเสร็จ หรือ ผสมเสร็จ (Tapir) เป็นสัตว์ป่าที่เราคงคุ้นเคยในเรื่องราวของพวกเขาเป็นอย่างดี ทั้งจากความหลากหลายในลักษณะร่างกายจนเป็นที่มาของชื่อ กระทั่งสถานะที่พึงให้เราได้ตระหนักและเห็นความสำคัญของพวกเขา
คงทราบกันดีว่าสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมชนิดนี้มีลักษณะรูปร่างคล้ายสัตว์หลายชนิดผสมกัน ทั้งรูปร่างเหมือนแรด มีจมูกเป็นงวงยาวเหมือนช้างสามารถยืดหดม้วนและหมุนได้รอบทิศทาง ใช้ในการปลิดหักกิ่งไม้และใบไม้ใส่ปาก นอกจากนี้ยังใช้งวงพ่นน้ําได้ หูและตาเหมือนหมูหางสั้นเหมือนหมี สีขนบนลําตัวที่ตัดกันระหว่างสีขาวที่ท้องและสีดําที่ส่วนหัวและท้ายลําตัว ทําให้สมเสร็จกลมกลืนไปกับสภาพแวดล้อม ทำให้ศัตรูโดยธรรมชาติอย่างเสือโคร่งสังเกตเห็นได้ยากทั้งยังมีประสาทหูและประสาทจมูกที่ดีเยี่ยมทดแทนข้อด้อยเรื่องสายตา และยังดำน้ำเก่งอีกด้วย
ด้วยพฤติกรรมและการอำพรางตัวทำให้ในอดีตนั้นสมเสร็จถือเป็นสัตว์ป่าปริศนาที่พบเห็นตัวได้อย่างยิ่งทั้งจากพรานหรือกระทั่งฝ่ายอนุรักษ์ก็ตาม นายแพทย์บุญส่ง เลขะกุล ยังเคยให้ความเห็นว่า “สมเสร็จเป็นสัตว์ที่นักล่าสัตว์รู้จักน้อยมาก มีผู้พยายามศึกษาชีวิตของมันตามธรรมชาติในป่าอยู่บ้าง แต่ไม่สำเร็จ หรือไม่ได้รายละเอียดมากนัก เพราะประสาทสัมผัสระวังภัยเก่ง ไม่ยอมให้คนเข้าใกล้”
อย่างไรก็ตามแม้จะมีความสามารถในการหลบหนีที่เก่ง แต่ด้วยสถานะภาพของถิ่นที่อยู่อาศัยลดน้อยลงไปมาก รวมทั้งกิจกรรมรบกวนจากมนุษย์ที่ส่งผลกระทบพวกเขา เช่น การล่าเพื่อไปเป็นสัตว์โชว์ในสวนสัตว์ การตายจากกับดักที่ไว้ใช้ดักสัตว์ชนิดอื่นในป่า (ส่วนการล่าเพื่อใช้สำหรับการบริโภคไม่เป็นที่นิยมมากนัก) และยังมีอัตราการสืบพันธุ์ต่ำ (ออกลูกครั้งละ 1 ตัว) ทำให้สมเสร็จถูกจัดอยู่ในกลุ่มของสัตว์ป่าที่มีความเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ (Vulnerable) ใน IUCN Red List of Threatened Species (2014) และถูกจัดเป็นสัตว์ป่าสงวนของประเทศไทย
สำหรับประเทศไทยนั้นเรายังพบการกระจายตัวของสมเสร็จอยู่ในพื้นที่ต่างๆ หลายแห่ง ทั้งในผืนป่าตะวันตก เช่น เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าอุ้มผาง (ใช้รูปสมเสร็จเป็นสัญลักษณ์ของเขตรักษาพันธุ์ฯ) ในส่วนทางภาคใต้นั้นเคยมีงานวิจัยระบุการแพร่กระจายประชากร ของสมเสร็จอยู่ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าคลองแสงและฮาลา-บาลา
รู้หรือไม่ – สมเสร็จ เป็นนักปลูกป่าตัวยง พวกเขามีความสามารถในการช่วยกระจายพันธุ์ไม้ในป่า เนื่องด้วยอาหารที่สมเสร็จกินนั้นประกอบด้วยพืชและผลไม้ทั้งเล็กและใหญ่ นำพาเมล็ดพืชเหล่านั้นไปเติบโตยังพื้นที่ที่เหมาะสมต่อไป
